«Κρυβόμασταν για τέσσερις μέρες μέσα σε δάσος, στην Ξάνθη. Οι διακινητές μας επικοινώνησαν την τέταρτη μέρα, οπότε και ήρθαν τρία γρήγορα αμάξια για να μας πάρουν. Στα τρία αυτοκίνητα, εκτός από οδηγούς, υπήρχαν και συνοδηγοί. Μας έβαλαν σε ένα σκουρόχρωμο όχημα. Ταξιδέψαμε μέχρι τη Θεσσαλονίκη μέσα σε δύο ώρες και πραγματικά φοβήθηκα πολύ γιατί ο οδηγός έτρεχε υπερβολικά. Δεν περάσαμε από διόδια και δεν σταματήσαμε πουθενά»… Με τα λόγια αυτά, ο Noori από το Αφγανιστάν περιγράφει σε αστυνομικούς της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης την κούρσα του τρόμου που βίωσε τον περασμένο Απρίλιο, στοιβαγμένος μαζί με άλλους συμπατριώτες του και μετανάστες μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο διακινητών.
Η κατάθεση του νεαρού Αφγανού δίνεται στο πλαίσιο προανακριτικής έρευνας για μεγάλο εγκληματικό δίκτυο διακινητών που έχει εξαρθρώσει μόλις λίγα 24ωρα πριν η ΕΛ.ΑΣ. Όπως περιγράφει ο Noori, είχε πληρώσει αδρά για να φτάσει με βάρκα, μέσω του ποταμού Έβρου, στην ελληνική επικράτεια, απ’ όπου σκόπευε να συνεχίσει το ταξίδι του προς την κεντρική Ευρώπη.
Παράνομες μεταφορές, όπως η παραπάνω, διεξάγονται καθημερινά στο οδικό δίκτυο της βόρειας Ελλάδας, κυρίως μέσω του οδικού άξονα της Εγνατίας Οδού. Δεκάδες μετανάστες «φορτώνονται» σαν εμπορεύματα, από αδίστακτους διακινητές, σε σπορ ή τετρακίνητα οχήματα, ακόμη και στα πορτ μπαγκάζ, για να μεταφερθούν άλλοτε προς την ενδοχώρα κι άλλοτε προς τα σύνορα προκειμένου να βγουν από τη χώρα. Οι παράνομες διακινήσεις μπορεί να εξελιχθούν σε κούρσες τύπου «Fast and Furious» ή σε τροχαία με νεκρούς και τραυματίες.
Το πιο πρόσφατο θανατηφόρο τροχαίο σημειώθηκε τα μεσάνυχτα της περασμένης Παρασκευής, στην Εγνατία Οδό, κοντά στον Ίασμο Ροδόπης, με θλιβερό απολογισμό επτά νεκρούς και οκτώ τραυματίες. Στο Ι.Χ. αυτοκίνητο που κινούταν από την Κομοτηνή προς την Ξάνθη, επέβαιναν 14 μετανάστες. Στη θέα περιπολικού, ο 35χρονος Μολδαβός οδηγός ανέπτυξε ταχύτητα για να διαφύγει. Έχασε όμως τον έλεγχο του οχήματός του με συνέπεια αυτό να προσκρούσει με σφοδρότητα, διαδοχικά, στις προστατευτικές μπάρες και σε πλευρικό σταθμό διοδίων. Υπάλληλος των διοδίων κατάφερε εγκαίρως να εγκαταλείψει τον οικίσκο, όπου εργαζόταν εκείνη την ώρα, γλιτώνοντας τα χειρότερα.
Στο σημείο επικράτησε πανδαιμόνιο. Άμεσα έφτασαν συνεργεία διάσωσης που απεγκλώβισαν τους 14 μετανάστες, εκ των οποίων οι πέντε ήταν ήδη νεκροί. Τα Γενικά Νοσοκομεία Ξάνθης και Κομοτηνής τέθηκαν σε κατάσταση συναγερμού για να υποδεχθούν τους πολυτραυματίες. Δύο εξ αυτών εξέπνευσαν στα νοσοκομεία, μεταξύ αυτών και μια γυναίκα. Οι τραυματίες, όπως έγινε γνωστό, κατάγονται από την Παλαιστίνη, το Νεπάλ και το Αφγανιστάν, ενώ ανάμεσα τους βρίσκεται και ο οδηγός, ο οποίος νοσηλεύεται φρουρούμενος.
Βαρύς απολογισμός
Το φριχτό δυστύχημα στον Ίασμο ήρθε να προστεθεί στο μακρύ κατάλογο των θανατηφόρων τροχαίων με πρόσφυγες και μετανάστες. Από τις αρχές του 2019, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις που είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα της ΕΛ.ΑΣ. σημειώθηκαν έντεκα τροχαία δυστυχήματα στους δρόμους της βόρειας Ελλάδας, με τραγικό απολογισμό 29 νεκρούς και πάνω από 60 τραυματίες. Ο αριθμός των τραυματιών ξεπερνάει τους 100, κατά το ίδιο διάστημα, εάν ληφθούν υπόψιν και τα μη θανατηφόρα τροχαία.
Σύμφωνα με το αρχείο του ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κύκλος των πολύνεκρων τροχαίων με μετανάστες άνοιξε στις 8 Ιουνίου 2018, με έξι νεκρούς στη Νέα Καρβάλη Καβάλας, επί της Εγνατίας Οδού, ανάμεσά τους κι ο οδηγός. Ακόμη πιο θλιβερός ήταν ο απολογισμός του τροχαίου δυστυχήματος που σημειώθηκε τέσσερις μήνες αργότερα, στις 13 Οκτωβρίου 2018, όταν βρήκαν φριχτό θάνατο έντεκα άνθρωποι, ύστερα από μετωπική σύγκρουση αυτοκινήτου, τύπου βαν, στο οποίο επέβαιναν, με διερχόμενη νταλίκα.
Το δυστύχημα με τον μεγαλύτερο, μέχρι σήμερα, αριθμό νεκρών μεταναστών είχε συμβεί στον επαρχιακό δρόμο Καβάλας – Παραλίας Οφρυνίου, στο ύψος της περιοχής Σαρακήνα. Οι έντεκα επιβάτες, ανάμεσά τους και ο διακινητής, δεν κατάφεραν να εγκαταλείψουν το όχημα με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν και να καούν ζωντανοί, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι για την ταυτοποίησή τους χρειάστηκε συγκέντρωση γενετικού υλικού και ειδική ιατροδικαστική εξέταση. Ακολούθησε, στις 5 Αυγούστου 2020, νέο πολύνεκρο δυστύχημα, με επτά θύματα, στον οδικό άξονα της Εγνατίας Οδού, στο ύψος της Αλεξανδρούπολης, υπόθεση για την οποία διαπιστώθηκε ότι το μοιραίο αυτοκίνητο ήταν κλεμμένο, ενώ έγιναν τρεις συλλήψεις διακινητών.
Το «προφίλ» των διακινητών
Από την ανάγνωση δικαστικών φακέλων προκύπτει ότι οι οδηγοί συνήθως είναι «ευκαιριακά» μέλη δικτύων διακίνησης μεταναστών που αναλαμβάνουν να κάνουν τη …δουλειά για λίγα χρήματα, με τους «εντολείς» τους -που ανήκουν στον πυρήνα των κυκλωμάτων και συνήθως ζουν στην άλλη άκρη του ποταμού Έβρου- να αδιαφορούν για την τύχη τους σε περίπτωση που συλληφθούν ή εμπλακούν σε κάποιο τροχαίο.
«Είναι είτε “ αναλώσιμοι”, που με μία αμοιβή 1000 ευρώ διακινδυνεύουν να μείνουν στη φυλακή ακόμη και για 12 χρόνια, είτε διακινούμενοι και οι ίδιοι που με πίεση ή με αντάλλαγμα να μην πληρώσουν το σχετικό τίμημα διακίνησης, αναλαμβάνουν αυτόν τον ρολό», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο δικηγόρος Θοδωρής Καραγιάννης και προσθέτει ότι «οι πραγματικοί διακινητές μένουν εκτός ποινικής διαδικασίας συνεχίζοντας την εγκληματική τους δραστηριότητα με μεγαλύτερη ένταση λόγω ατιμωρησίας».
Ο συνάδελφός του Θανάσης Χατζάκος συμπληρώνει, αναφερόμενος στους οδηγούς, ότι αποτελούν «το τελευταίο γρανάζι του κυκλώματος» και συνήθως όταν αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας μία μεταφορά «γλυκαίνονται»… «Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις διακινούμενων μεταναστών που δέχονται απειλές για τη ζωή τους ή των παιδιών τους και υπό αυτές τις συνθήκες αναγκάζονται να πιάσουν “ τιμόνι”», τονίζει ο κ. Χατζάκος. Σημειώνει δε πως η «ταρίφα» τους κυμαίνεται ανάλογα με το δρομολόγιο και συνήθως ξεκινάει από 500 ευρώ. «Έχει παρατηρηθεί σε δικογραφίες ότι ο τιμοκατάλογος των οδηγών που κατάγονται από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και θεωρούνται πιο έμπειροι οδηγοί ξεπερνάει τα 1000 ευρώ», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Χατζάκος.
Και ανήλικοι οδηγοί
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις δε, που «επιστρατεύονται» και ανήλικοι οδηγοί. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση 16χρονου Σύρου, ο οποίος συνελήφθη τον περασμένο Σεπτέμβριο, στα Κερδύλια Σερρών, καθώς διαπιστώθηκε να οδηγεί πολυτελές αυτοκίνητο, μεταφέροντας πέντε συμπατριώτες του. Ο ίδιος, στην απολογία του στον ανακριτή, δήλωσε πως έπεσε θύμα κυκλώματος, πιστεύοντας ότι επρόκειτο για κανονική δουλειά. Τελικά αφέθηκε ελεύθερος και τού επιβλήθηκαν αναμορφωτικά μέτρα λόγω της ανηλικότητάς του.
Από αντίστοιχες υποθέσεις με ανήλικους -αλλά και ενήλικες- φαίνεται να προκύπτει ότι οι οδηγοί σπάνια έρχονται σε επαφή με τους διακινητές αλλά επικοινωνούν με εφαρμογές κινητών τηλεφώνων, μέσω των οποίων παίρνουν πληροφορίες για το στίγμα απ’ όπου θα παραλάβουν το αυτοκίνητο μεταφοράς και τους διακινούμενους μετανάστες.
Αγορασμένα, κλεμμένα, «μισθωμένα» και «φτιαγμένα»
Πλούσιος είναι συνήθως ο στόλος των οχημάτων που χρησιμοποιούνται για τις παράνομες μεταφορές. Εκτός από αγορασμένα -μεταχειρισμένα- αυτοκίνητα, οι εγκληματικές ομάδες «επιστρατεύουν» κλεμμένα οχήματα αλλά και μισθωμένα από εταιρείες ενοικιάσεως. Η πρακτική της «εισαγωγής» αυτοκινήτων από τη Βουλγαρία, φαίνεται πως έχει εγκαταλειφθεί τον τελευταίο καιρό, καθώς οι ξένες πινακίδες κινούν τις υποψίες των αστυνομικών αρχών.
Μία επιπλέον παράμετρος που παρατηρείται στα εγκληματικά δίκτυα είναι η συνεργασία τους με συνεργεία αυτοκινήτων, όπου τα πηγαίνουν για συντήρηση, επιδιόρθωση (ύστερα από ατυχήματα και υπό την προϋπόθεση ότι δεν μεσολαβεί κάποια σύλληψη οδηγού με ταυτόχρονη κατάσχεση οχήματος) ή και μηχανική μετατροπή ώστε να αποκτούν μεγαλύτερη ιπποδύναμη «βγάζοντας» μεγαλύτερες ταχύτητες στους δρόμους. Ταχύτητες που είναι αναγκαίες, όταν τα υπερφορτωμένα οχήματα πέφτουν πάνω στα αστυνομικά μπλόκα. Εξ αντανακλάσεως, οι οδηγοί «πατούν» γκάζι για να διαφύγουν, αγνοώντας τα ηχητικά και φωτεινά σήματα των περιπολικών που τους ακολουθούν και περιμένοντας τη στιγμή που θα εξασφαλίσουν μία απόσταση ασφαλείας, η οποία θα τούς επιτρέψει να εγκαταλείψουν το όχημα.
«Η κατάσταση που καλούνται να διαχειριστούν σε αυτές τις περιπτώσεις οι οδηγοί, σε συνδυασμό με την πίεση, τον πανικό που προκαλεί εντός του μεταφορικού μέσου στο σύνολο των μεταφερόμενων και την άγνοια των δρόμων διαφυγής (κινούνται με χρήση gps) «δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα και μια σφαίρα έντονης επικινδυνότητας», σημειώνει ο κ. Καραγιάννης.
Από την άλλη, οι οδηγίες που έχουν δοθεί προς τους αστυνομικούς ή συνοριοφύλακες είναι να μην υπάρχουν οι λεγόμενες «επιθετικές» καταδιώξεις, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια των διακινούμενων προσώπων ή των λοιπών χρηστών του οδικού δικτύου, όπως αναφέρουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ αστυνομικές πηγές με γνώση τέτοιου είδους επιχειρήσεων.
Η ποινική μεταχείριση
Ποια είναι όμως η ποινική μεταχείριση των «αναλώσιμων» ή «ευκαιριακών» οδηγών; Κοινός τόπος, όπως εξηγούν οι δύο παραπάνω νομικοί, είναι ότι η τύχη τους διαφοροποιείται από δικαστήριο σε δικαστήριο, ανάλογα με την άποψη που διαμορφώνουν οι αρμόδιοι δικαστές για το διαπραχθέν αδίκημα, το οποίο μπορεί να διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση.
«Ενδέχεται για παρόμοιες περιπτώσεις να αντιμετωπίσεις από ποινή πολυετούς κάθειρξης, ήτοι π.χ. 12 χρόνια έκτιση, μέχρι και ποινή φυλάκισης, ήτοι 2-3 χρόνια έκτιση ποινής, γεγονός που προκαλεί μεγάλη ανασφάλεια δικαίου», αναφέρει ο κ. Καραγιάννης, ενώ συμπληρώνει ότι οι «τυφλές» πολυετείς καθείρξεις στους «αναλώσιμους» οδηγούς δεν συμβάλλουν ουδόλως σε άμβλυνση του φαινομένου, παρά μόνο στο «γέμισμα» των φυλακών, σε σχετικούς νόμους αποσυμφόρησης των φυλακών και στην αποφυλάκιση, χωρίς προηγούμενη αξιολόγηση ποιοτικών κριτηρίων, κάθε πραγματικά επικίνδυνου δράστη.
Στ. Τζιαμαντάνης
Ο βαρύς φόρος αίματος στην άσφαλτο από τη παράνομη διακίνηση ανθρώπων
