Η είδηση, εφόσον αποδειχθεί αληθής, θα μπορούσε να κλονίσει τις επικρατούσες αντιλήψεις για την εξέλιξη του ανθρώπου: ο φημισμένος παλαιοντολόγος Λι Μπέργκερ ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε στη Νότια Αφρική προϊστορικές ταφές, παλαιότερες κατά τουλάχιστον 100.000 χρόνια από εκείνες που γνώριζαν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες.
Σε εμβρυακή στάση, κουλουριασμένοι σε κόγχες σκαμμένες στο άκρο ενός δικτύου στενών στοών, καμιά τριανταριά μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, οι μακρινοί ξάδελφοι του σύγχρονου ανθρώπου βρέθηκαν απολιθωμένοι στους τάφους τους στις ανασκαφές που ξεκίνησαν το 2018.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι τάφοι ήταν γεμισμένοι με το χώμα που είχε σκαφτεί αρχικά για να ανοιχτούν οι τρύπες, απόδειξη, όπως λένε, ότι τα σώματα αυτών των ανθρωπιδών ενταφιάστηκαν σκόπιμα.
Πρόκειται για τις αρχαιότερες ταφές που έχουν βρεθεί, παλαιότερες κατά τουλάχιστον 100.000 χρόνια από τις ταφές του «Σοφού» ανθρώπου, του Homo sapiens, υποστηρίζουν στα άρθρα τους, που δεν έχουν ακόμη μελετηθεί από ομοτίμους τους πριν από τη δημοσίευσή τους στην επιστημονική επιθεώρηση eLife.
Οι ανασκαφές έγιναν στο «Λίκνο της Ανθρωπότητας», μια τοποθεσία που έχει ανακηρυχθεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την Unesco και βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ.
Οι παλαιότεροι τάφοι που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα, κυρίως στη Μέση Ανατολή και την Κένυα, είναι ηλικίας περίπου 100.000 ετών και σε αυτούς ενταφιάστηκαν Homo sapiens. Οι τάφοι της Νότιας Αφρικής είναι 200.000-300.000 ετών. Περιέχουν οστά ανθρωπιδών Homo naledi, ενός είδους που έχει εκλείψει και είχε ύψος περίπου 1,50 μέτρο και εγκέφαλο σε μέγεθος πορτοκαλιού. Το είδος αυτό ανακαλύφθηκε το 2013 από τον Αμερικανό, πολιτογραφημένο Νοτιοαφρικανό, παλαιοανθρωπολόγο Λι Μπέργκερ και έθεσε σε αμφισβήτηση τη γραμμική εξέλιξη του ανθρώπου.
Για τους επιστήμονες, παραμένει ακόμη μυστήριο. Ο Homo naledi (που σημαίνει «αστέρι», σε μια τοπική γλώσσα της Νότιας Αφρικής), είχε χαρακτηριστικά άλλων πρωτόγονων ειδών, όπως η οδοντοστοιχία του, αλλά πόδια παρόμοια με τα δικά μας και χέρια ικανά να χειρίζονται εργαλεία.
«Αυτές οι ανακαλύψεις δείχνουν ότι οι ταφικές πρακτικές δεν ήταν αποκλειστικό προνόμιο του Homo sapiens ή άλλων ανθρωπιδών που διέθεταν εγκέφαλο μεγαλύτερου μεγέθους», εκτιμούν οι επιστήμονες.
Η θεωρία αυτή, που έρχεται σε αντίθεση με την κοινώς αποδεκτή αντίληψη ότι η συνείδηση του θανάτου και οι πρακτικές που τον συνοδεύουν κάνουν κάποιον “άνθρωπο”, είχε διατυπωθεί από τον Μπέργκερ και παλαιότερα, όταν παρουσίασε τον Homo naledi στον κόσμο, το 2015. Τότε, είχε προκαλέσει σάλο και πολλοί ειδικοί αμφισβήτησαν την εγκυρότητα των ανακαλύψεών του προβεβλημένου Αμερικανού επιστήμονα, ο οποίος στηρίζεται από το National Geographic.
«Πήγαινε πάρα πολύ για τους επιστήμονες εκείνη την εποχή», σχολίασε ο Μπέργκερ μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο. «Ήταν πεπεισμένοι πως όλα αυτά συνδέονται με τον μεγάλο εγκέφαλο και ότι έγιναν πολύ πρόσφατα, πριν από λιγότερα από 100.000 χρόνια», εξήγησε. «Βρισκόμαστε στο σημείο να πούμε στον κόσμο ότι αυτό δεν αληθεύει», πρόσθεσε, πηγαίνοντας ακόμη μακρύτερα. Υποστηρίζει ότι στα χωρίσματα των τάφων βρέθηκαν γεωμετρικά σύμβολα, τετράγωνα, τρίγωνα ή σταυροί, χαραγμένα προσεκτικά με κάποιο αιχμηρό εργαλείο. «Αυτό σημαίνει πως οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που ανέπτυξαν συμβολικές πρακτικές, αλλά ίσως δεν ήταν καν εκείνοι που επινόησαν αυτή τη συμπεριφορά», είπε.
Η Κάρολ Γουόρντ, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι, σχολίασε ότι «τα αποτελέσματα αυτά, εάν επιβεβαιωθούν, θα έχουν μεγάλη σημασία».
«Ανυπομονώ να μάθω πώς η θέση των λειψάνων αποκλείει άλλες πιθανές εξηγήσεις, πέρα από τη σκόπιμη ταφή τους, και να δω τα αποτελέσματα αφού θα έχουν μελετηθεί από ομοτίμους μας», είπε.
Φ.Γ.
