Οι χαμένοι και οι κερδισμένοι στην αγορά εργασίας την εποχή της covid-19

Την ισχυρή πίεση στην αγορά εργασίας στην Ευρώπη, κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, αποτυπώνει η μεγάλη μείωση στον αριθμό των αγγελιών για εύρεση προσωπικού, που δημοσιεύτηκαν online την άνοιξη του 2020, σε σχέση με την αντίστοιχη χρονική περίοδο του 2019. Μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου, οι online αγγελίες σε σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες ήταν μειωμένες κατά 31% συνολικά στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα ευρήματα του συστήματος OVATE του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop).
Αρχικά, αναφέρουν οι μελετητές του Cedefop, πολλοί εργοδότες είδαν την πανδημία ως προσωρινή διατάραξη της κανονικότητας και παρέμειναν θετικοί για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές, αλλά στο αποκορύφωμα του πρώτου κύματος της πανδημικής κρίσης, τον Απρίλιο, οι online αγγελίες εργασίας μειώθηκαν κατά σχεδόν 60%, σε σχέση με πέρυσι. Ακολούθως, καθώς η κατάσταση έδειξε να εξομαλύνεται, η προσφορά εργασίας online σταδιακά αποκαταστάθηκε, πιθανώς επειδή οι εργοδότες προσδοκούσαν γρήγορη επιστροφή στην κανονικότητα.
Η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας και η εξέλιξη της online προσφοράς εργασίας ανά μήνα
Στην Ελλάδα, η πτώση για το διάστημα Μαρτίου – Ιουνίου 2020 ήταν αισθητά μικρότερη σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ (12% έναντι 31%), αλλά όπως διευκρινίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ολλανδός εμπειρογνώμονας του Cedefop, δρ Γιάσπερ βαν Λου (Jasper van Loo), στη χώρα μας η δημοσίευση αγγελιών εργασίας online είναι λιγότερο συνήθης σε σχέση με άλλα κράτη-μέλη.
«Στην Ελλάδα το λεγόμενο «word of mouth» και οι προσωπικές επαφές παραμένουν αρκετά σημαντικοί παράγοντες στην εύρεση εργασίας ή στην πρόσληψη προσωπικού, ενώ η έλλειψη ψηφιακού αλφαβητισμού και η ποιότητα της σύνδεσης Ιντερνετ σε απομονωμένες περιοχές αποτελούν εμπόδια στη χρήση των online πλατφορμών από εργοδότες και υποψήφιους εργαζομένους. Επιπλέον, δεν υπάρχουν τόσο πολλές διαθέσιμες θέσεις εργασίας, καθώς η αγορά ακόμη ανακάμπτει από την οικονομική κρίση του 2008-2009. Ενδεικτικό είναι ότι στο πρώτο 9μηνο φέτος, το σύστημα OVATE κατέγραψε 8.100 online αγγελίες εργασίας στην Ελλάδα, όταν στο Βέλγιο και την Τσεχία, χώρες με παρόμοιο πληθυσμό, οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 192.000 και 177.000», σημειώνει ο δρ Van Loo.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Cedefop για το 9μηνο, που διέθεσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ Van Loo, ο αριθμός των online αγγελιών εργασίας στην Ελλάδα εξελίχθηκε ως εξής, αποτυπώνοντας και την πορεία της πανδημίας: Ιανουάριος +50% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019, Φεβρουάριος 0%, Μάρτιος +36%, Απρίλιος -47%, Μάιος -16%, Ιούνιος -13%, Ιούλιος +18%, Αύγουστος -54% και Σεπτέμβριος -50%.
Τα πιο ανθεκτικά και τα περισσότερο ευάλωτα επαγγέλματα στην Ελλάδα στο 9μηνο
Στο εννεάμηνο του 2020, ο τουρισμός «χτυπήθηκε» πολύ σκληρά, με πτώση 35% στην online προσφορά εργασίας. Στις δε αγγελίες που προέρχονταν από recruitment agencies (γραφεία εύρεσης εργασίας), στις οποίες συνήθως αποτυπώνεται η προσφορά εργασίας για εποχικούς εργαζόμενους και προσωρινή εργασία, η μείωση ήταν ακόμα μεγαλύτερη (-41%.) «Σε περιόδους κρίσης, η ζήτηση για προσωρινή εργασία παραδοσιακά πέφτει κάθετα, καθώς οι επιχειρήσεις προτεραιοποιούν την προστασία των εργαζόμενων πλήρους απασχόλησης» εξηγεί.
Ως τα πιο ανθεκτικά στην πανδημική κρίση επαγγέλματα κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης αναδεικνύονται τα εξής: επαγγελματίες πληροφορικής και επικοινωνιών (αύξηση 152% στις online αγγελίες σε σχέση με το εννιάμηνο του 2019), υπάλληλοι γραφείου (+117%), υπάλληλοι εξυπηρέτησης καταναλωτών (61%), μάνατζερ επιχειρήσεων και παραγωγής (+58% και +46% αντίστοιχα) και επιστήμονες και μηχανικοί (+22%).
Αντίθετα, πέραν των επαγγελμάτων στον τουρισμό, που ήδη αναφέρθηκαν, τις ισχυρότερες πιέσεις (όπως αυτές αποτυπώνονται στις online αγγελίες εργασίας) δέχτηκαν όσα σχετίζονται με: διδασκαλία (-49%), υγεία (-47%), παρασκευή τροφίμων-βοηθούς κουζίνας (-40%), γεωργία-αλιεία-δασοκομία (-27%) και πωλήσεις (-25%).
Γιατί μειώθηκε η ζήτηση για επαγγελματίες υγείας κι εκπαιδευτικούς
«Μπορεί να ακούγεται αντιδιαισθητικό ότι οι αγγελίες μειώθηκαν τόσο για τους επαγγελματίες υγείας, αλλά στην Ελλάδα οι θέσεις εργασίας για τα δημόσια νοσοκομεία, που κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στον τομέα της υγείας, συνήθως δεν δημοσιεύονται στους κύριους ιστοτόπους εργασίας. Η πτώση που βλέπουμε, κυρίως αντανακλά τη μείωση των online αγγελιών για εργαζόμενους στα ιδιωτικά νοσοκομεία/κλινικές, που μέχρι πρόσφατα δεν εμπλέκονταν ιδιαίτερα στην περίθαλψη ασθενών με κορονοϊό. Η πτώση αυτή οφείλεται πιθανώς στο γεγονός ότι υπάρχει μικρότερη ζήτηση για ιατρικές υπηρεσίες, καθώς πολλοί ανέβαλαν μη επείγουσες ιατρικές εργασίες, ενώ υπάρχει και γενικότερη αβεβαιότητα» επισημαίνει ο Ολλανδός εμπειρογνώμονας.
Επιπρόσθετα, κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας στην Ελλάδα, η πίεση στο σύστημα υγείας ήταν σχετικά ήπια, ενώ αντίθετα, στην Ιταλία, οι αγγελίες online για επαγγελματίες υγείας αυξήθηκαν τότε κατά 80%, καθώς γιατροί και νοσηλευτές/νοσηλεύτριες νόσησαν με Covid-19 και νοσοκομεία και κλινικές χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν επειγόντως κάθε πρόσφορο μέσο για να βρουν νέο προσωπικό. Στην Ελλάδα, κατά το πρώτο κύμα, το γεγονός ότι το lockdown ήρθε νωρίς και με αυστηρά μέτρα, περιόρισε τις αρνητικές επιπτώσεις.
Οσο για τη μείωση στη ζήτηση για εκπαιδευτικούς, ο δρ Van Loo επισημαίνει πως η κάμψη στις online αγγελίες οφείλεται κυρίως σε μειωμένη ζήτηση για δασκάλους στον ιδιωτικό τομέα: εν μέσω κρίσης τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια πιθανώς αναζήτησαν να προσλάβουν όχι εκπαιδευτικούς, αλλά επαγγελματίες πληροφορικής και σχετικό υποστηρικτικό προσωπικό, ώστε να εφαρμόσουν και να επεκτείνουν τις δυνατότητές τους για τηλεκπαίδευση.
Η επόμενη μέρα
«Αυτό που βλέπουμε σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι ότι εν μέσω πανδημίας πολλοί λιγότεροι άνθρωποι επιλέγουν να αφήσουν την τρέχουσα δουλειά τους, προτιμώντας τη σταθερότητα σε καιρούς αβεβαιότητας. Το γεγονός ότι υπάρχει μικρότερη κινητικότητα από δουλειά σε δουλειά σημαίνει λιγότερη ζήτηση για θέσεις εργασίας αντικατάστασης και άρα και λιγότερες online αγγελίες. Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, αναμένουμε περαιτέρω μείωση της online προσφοράς εργασίας, λόγω του δεύτερου lockdown. Αναμένουμε επίσης ότι η ζήτηση για επαγγελματίες υγείας θα αυξηθεί στο τελευταίο φετινό τρίμηνο, σε σχέση με νωρίτερα φέτος» επισημαίνει.
Προσθέτει ότι η προστασία της ζωής θα παραμείνει κομβική, αλλά είναι επίσης σημαντικό να κοιτάξουμε μπροστά και να σκεφτούμε ενεργητικές πολιτικές που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να παραμείνουν στην αγορά εργασίας, που αλλάζει με ολοένα μεγαλύτερη ταχύτητα. Η Covid-19 επισπεύδει την αλλαγή και οι άνθρωποι χρειάζεται να είναι προετοιμασμένοι και να διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες μεταπανδημικά.
«Η ενεργοποίηση προγραμμάτων για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας στην αναζήτηση εργασίας και την αντιστοίχιση θέσεων εργασίας, καθώς για την κατάρτιση με στόχο την απόκτηση δεξιοτήτων για νέες θέσεις εργασίας είναι πολύ σημαντική. Μια τέτοια εστίαση στις πολιτικές μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον μετα-covid κόσμο», καταλήγει.
Αλεξάνδρα Γούτα