Συμβολή ή φρένο στην τουριστική ανάπτυξη;»
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η εξέλιξη του θέματος για την κατασκευή δύο αναβατορίων ατόμων στο κάστρο της Μονεμβασίας, με το πρόσχημα της εξυπηρέτησης ατόμων με κινητικά προβλήματα και αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της εγκριτικής διαδικασίας της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο, η οποία θα ανάψει ή όχι το πράσινο φως για την υλοποίησή του. Οι υπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις, αφού διερευνήσαμε ενδελεχώς το θέμα, καταλήγουμε και προτείνουμε τα εξής:
Το κάστρο της Μονεμβασίας, χώρος τεράστιας ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας, είναι κτισμένο σε έναν απόκρημνο βράχο, συνδυάζοντας με μοναδικό τρόπο το φυσικό περιβάλλον με την πολιτιστική κληρονομιά. Η καστροπολιτεία χρονολογείται στους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους με προγενέστερη την Άνω Πόλη, ερειπωμένη σήμερα, όπου έχουν αποκατασταθεί ο βυζαντινός ναός της Αγ. Σοφίας, και στερεώθηκαν κτίσματα που αποκαλύφθηκαν στην κεντρική γειτονιά της Πόλης. Η Κάτω Πόλη η οποία έχει αποκατασταθεί σε μεγάλο ποσοστό, διατηρεί πολλούς και σημαντικούς ναούς. Χαρακτηρίζεται από ένα κεντρικό καλντερίμι και στενά ελικοειδή δρομάκια και συγκεντρώνει πληθώρα κτισμάτων που φιλοξενούν κατοικίες, ξενώνες, εμπορικά καταστήματα και εστιατόρια.
Το κάστρο συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό επισκεπτών και ιδιαίτερα η Κάτω Πόλη, ενώ αυξημένη είναι και η επισκεψιμότητα της Άνω Πόλης.
Προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση από άτομα με κινητικά προβλήματα στην Άνω Πόλη, το Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε την κατασκευή εναέριου αναβατορίου (τελεφερίκ), δύο καμπινών, χωρητικότητας 15 ατόμων η κάθε μία και συνοδών έργων. Το σύνολο θα καλύπτει έκταση 310 στρέμματα.
Το συνολικό έργο, το οποίο θα υλοποιηθεί με το σύστημα μελέτη – κατασκευή και με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, περιλαμβάνει την κατασκευή χώρου επιβίβασης, σε απόσταση 150μ από την κεντρική είσοδο της Κάτω Πόλης, χώρο αποβίβασης μέσα στην Άνω Πόλη, μαζί με μικρό οικίσκο εμβαδού 10τμ, εξέδρες επιβίβασης και αποβίβασης και κατάλληλο αριθμό πυλώνων. Προβλέπεται επίσης η κατασκευή δικτύου διαδρομών που θα συνδέει τον σταθμό αποβίβασης με κεντρικά σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Άνω Πόλης. Ο σταθμός επιβίβασης προβλέπεται διαστάσεων 29×16,3×13,5μ και ο αποβίβασης 17×9,5μ και θα κατασκευαστούν από οπλισμένο σκυρόδεμα. Από οπλισμένο σκυρόδεμα θα κατασκευαστούν και οι θεμελιώσεις των πυλώνων, οι οποίες θα εξέχουν του εδάφους 1μ. Σημειώνεται ότι ο πυλώνας στη στάθμη αποβίβασης προβλέπεται να απέχει 2-3μ από το τείχος. Ο σταθμός αποβίβασης θα είναι σε ψηλότερη στάθμη από τη στάθμη του δικτύου διαδρομών που θα κατασκευαστεί και προκειμένου να το προσεγγίσει κανείς θα απαιτηθεί η κατασκευή ράμπας επί επιχώσεων, μήκους 100μ και πλάτους 1,5μ.
Τα αναβατόρια προβλέπεται να έχουν μεταφορική ικανότητα τουλάχιστον 160 ατόμων ανά ώρα.
Για τις κατασκευές αυτές θα απαιτηθούν εκβραχισμοί και θα ακολουθήσουν επιχώσεις. Σημειώνεται επίσης ότι ο βράχος στις περιοχές αυτές είναι εξαιρετικά κατακερματισμένος και παρόλο που έχει επιλεγεί θέση εγκατάστασης με τα λιγότερα προβλήματα βραχομηχανικής, εκφράζουμε φόβους ότι με τους εκβραχισμούς που θα πραγματοποιηθούν θα προκληθούν δονήσεις που θα προκαλέσουν βραχοπτώσεις και κατά συνέπεια, για λόγους ασφάλειας, θα απαιτηθούν εκτεταμένες εργασίες αντιστήριξης των βραχωδών πρανών, πολύ περισσότερες από αυτές που απαιτούνται στην υφιστάμενη κατάσταση και οι οποίες θα πρέπει να πραγματοποιηθούν για την ασφάλεια του κοινού.
Τα βασικά επιχειρήματα του Υπουργείου Πολιτισμού είναι δύο:
1. Η ανάγκη του έργου υπαγορεύεται από την καθολική προσβασιμότητα, η οποία βρίσκεται στον πυρήνα της Δημοκρατίας.
2. Πρόκειται για έργο που επιθυμεί η τοπική κοινωνία, καθώς στο έργο συμμετέχει ο Δήμος Μονεμβασίας του οποίου τη Δημοτική Αρχή επανεξέλεξαν οι δημότες.Ολοι συμφωνούμε ότι η καθολική προσβασιμότητα είναι ζητούμενο και αναγνωρίζουμε τις ανυπέρβλητες δυσκολίες πρόσβασης και κίνησης για άτομα με κινητικές δυσκολίες σε χώρους μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας, όπως το κάστρο της Μονεμβασίας. Οι προτεινόμενες όμως εγκαταστάσεις προβλέπουν ανά ώρα τη μεταφορά τουλάχιστον 160 ατόμων, δηλαδή στη διάρκεια ενός οκταώρου προβλέπεται η μεταφορά 1280 ατόμων. Είναι φανερό ότι ο αριθμός αυτός δεν ανταποκρίνεται μόνο σε άτομα με κινητικά προβλήματα, αλλά απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό.
Είναι επίσης γνωστό ότι η τοπική οικονομία στηρίζεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό στον τουρισμό και μάλιστα ο Δήμος Μονεμβασίας, στο πλαίσιο της τουριστικής στρατηγικής του, έχει θέσει ως στόχο την καθιέρωση της Καστροπολιτείας ως παγκόσμιο αξιοθέατο. Αυτό όμως προϋποθέτει αφενός τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και των υπηρεσιών για τους επισκέπτες, αλλά και τους κατοίκους της καστροπολιτείας, και βέβαια τη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και του τοπίου που δίνουν ταυτότητα στην περιοχή και αποτελούν πηγή οικονομικής ανάπτυξης. Είναι κρίσιμα ζητήματα που θέτει μεταξύ άλλων ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού στο πλαίσιο της τουριστικής φέρουσας ικανότητας, η οποία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στις μελέτες τουριστικής ανάπτυξης. Σήμερα είναι ήδη προβληματική κατά τους τουριστικούς μήνες αιχμής η πρόσβαση στην είσοδο του κάστρου και το πρόβλημα στάθμευσης αυτοκινήτων, εικόνα που δεν προάγει το τοπίο και προσβάλλει την ιστορική και αρχαιολογική αξία του συνόλου. Η προσθήκη περαιτέρω της εγκατάστασης τελεφερίκ, συνολικής έκτασης 310 στρεμμάτων, με 2 αναβατόρια και συνοδές κατασκευές, μεγάλων διαστάσεων, από οπλισμένο σκυρόδεμα, σε συνδυασμό με τα μέτρα συγκράτησης του βράχου με πλέγματα και βλήτρα, εκτεταμένα λόγω της εγκατάστασης και οι εκβραχισμοί για τη θεμελίωση των κατασκευών, θα προκαλέσουν μεγάλη αλλοίωση στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και στις μοναδικές υλικές και άυλες αξίες που αυτό κομίζει. Ως αποτέλεσμα, ο κίνδυνος ο αριθμός των επισκεπτών να αυξηθεί, αλλά τα έσοδα να μειωθούν, στα επόμενα χρόνια είναι ορατός.
Υπενθυμίζουμε ότι σε αντίστοιχη περίπτωση στο κάστρο του Βελιγραδίου, η Europa Nostra, την οποία η ΕΛΛΕΤ εκπροσωπεί στην Ελλάδα, ενέταξε το μνημείο το 2020 στα «7 πιο απειλούμενα» της Ευρώπης, λόγω της επικείμενης κατασκευής τελεφερίκ, η οποία τελικά ματαιώθηκε.
Οι υπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις αναγνωρίζουμε τη σημασία της καθολικής προσβασιμότητας, αλλά και το ρόλο της τουριστικής ανάπτυξης στην τοπική οικονομία, με σεβασμό στις αξίες του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάνουμε έκκληση στο Υπουργείο Πολιτισμού και στο Δήμο Μονεμβασίας να ματαιώσουν το έργο αυτό, το οποίο μεσοπρόθεσμα μόνο ζημιά θα κάνει στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και θα βλάψει ανεπιστρεπτί τα μνημεία της και το φυσικό περιβάλλον.
Η προσπέλαση στην Άνω Πόλη για άτομα με κινητικά προβλήματα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ήπια μέσα, όπως αντιμετώπιση της ολισθηρότητας του ιστορικού λιθόστρωτου που οδηγεί στην Άνω Πόλη, τοποθέτηση χειρολαβών, ακόμα και εγκατάσταση ενός μόνο αναβατορίου, μικρού αριθμού επιβατών, για την επιβίβαση και αποβίβαση ατόμων που έχουν πραγματικά κινητικά προβλήματα. Επιπλέον, ενέργειες για τη διευθέτηση της κυκλοφορίας για την προσπέλαση στο κάστρο και της στάθμευσης των αυτοκινήτων, σε συνδυασμό με το σημαντικό έργο που έχει επιτελέσει και επιτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού, θα συμβάλλουν περαιτέρω στην αναβάθμιση του συνόλου, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και παροχής υπηρεσιών σε κατοίκους και επισκέπτες.
