Συνέργειες σε τοπικό επίπεδο μπορούν να αποτελέσουν τη λύση για την κοινωνία, την παιδεία και τον πολιτισμό την επόμενη μέρα από την πανδημία, σύμφωνα με τον Γιάννη Τροχόπουλο, διευθυντή στην Ελλάδα του Heritage, διεθνούς οργανισμού για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και «ψυχή» του «θαύματος» της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας.
Για την υλοποίηση αυτού του στόχου, εξηγεί ότι θα μπορούσαν να συνδεθούν, πιλοτικά, τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) με τις βιβλιοθήκες. «Να μπει ένα ΚΕΠ σε μια βιβλιοθήκη. Σαν ένα μαγαζί μέσα σε ένα μαγαζί. Αυτό θα ενδυνάμωνε και τους δύο. Στην αρχή με διακριτούς ρόλους και σιγά σιγά θα μπορούσε να αφομοιώσει το μεγαλύτερο το άλλο. Αν γίνει πιλοτικά, θα μπορέσουμε να δούμε την αποτελεσματικότητα του. Δε θα άλλαζε αναγκαστικά τον τρόπο λειτουργίας των βιβλιοθηκών, αλλά αφενός θα τις έκανε πιο αναγκαίες, αφετέρου πηγαίνοντας κάποιος για μια δουλειά στο ΚΕΠ, θα κέρδιζε και από τα ερεθίσματα που έχει να του προσφέρει μια βιβλιοθήκη», σημειώνει. Καθώς στην Ελλάδα η πανδημία ήρθε μετά από μακρόχρονη οικονομική κρίση, τονίζει ότι «αυτό θα έπρεπε να μας κάνει να ξανασκεφτούμε το χάρτη των δημόσιων οργανισμών και θεσμών σε τοπικό επίπεδο και τι συνεργασίες απαιτούνται για να ενδυναμωθεί ο κοινωνικός ιστός ο οποίος έχει διαρραγεί. «Πιστεύω ότι η αλλαγή πρέπει να είναι στο μοντέλο δικτύωσης των φορέων για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του πολίτη», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τροχόπουλος.
Εκτιμά ότι στην Ελλάδα πολλά πράγματα δεν υλοποιούνται εξαιτίας της έλλειψης οργανισμών σε τοπικό επίπεδο οι οποίοι θα διαχέουν την πληροφορία στην κοινωνία. «Φοβόμαστε να κάνουμε αλλαγές για να δούμε πως θα βελτιώσουμε τα πράγματα. Και προσπαθούμε είτε να κάνουμε μεγάλες αλλαγές, είτε να μην κάνουμε», τονίζει και εκτιμά ότι πρέπει να ξεπεραστούν γραφειοκρατικά κωλύματα πχ συνεργειών μεταξύ κρατικών και δημοτικών φορέων. «Πρέπει να βρεθούν τρόποι. Έχουν ξεπεραστεί τόσα πράγματα που είναι εις βάρος του πολίτη -αναγκαστικά πολλές φορές- που είναι παράλογο σε πράγματα που έχουν μόνο θετική επίδραση να εμφανίζεται ένα βουνό εμποδίων». Υπογραμμίζει την ανάγκη χρηματοδότησης και δικτύωσης οργανισμών δημοσίου και δημοτικού συμφέροντος σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, τονίζοντας ότι «τα κεντρικά δίκτυα που διοικούνται από την κεντρική κυβέρνηση είναι αναχρονιστικά και πλέον ασύμφορα».
Σημειώνει χαρακτηριστικά ότι όταν μιλάμε για θέματα όπως για παράδειγμα την κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε μόνο στη μεγάλη εικόνα. Σε επίπεδο κυβέρνησης ή σε επίπεδο μεγάλων παρεμβάσεων όπως το να αγοράσει ένας δήμος χίλια ποδήλατα. «Όμως στο επίπεδο της καθημερινότητας, στο πως ο πολίτης αντιλαμβάνεται τι σημαίνει κλιματική αλλαγή στη γειτονιά του, στο σπίτι του, στην οικογένειά του, αυτό δεν μπορεί να υλοποιηθεί αν δεν υπάρχει ένας φορέας με τον οποίο να μπορεί ο καθένας να συνδέεται, στον οποίο μπορεί να εκπαιδευτεί και να ενημερωθεί».
Πολλά κτίρια για τον πολιτισμό, μικρή η συμμετοχή
Ο Βεροιώτης διευθυντής του Heritage στην Ελλάδα, παρατηρεί ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τα μουσεία, οι βιβλιοθήκες και τα πολιτιστικά κέντρα έχουν περισσότερη επαφή με την τοπική κοινωνία από άποψη συμμετοχικότητας και δεν είναι καθαρά χώροι εκδηλώσεων και παραγωγής θεάματος, όπως στη χώρα μας. Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του, είναι η 2η χώρα στην Ευρώπη σε κτιριακές υποδομές που έχουν σχέση με τον πολιτισμό και αντίστοιχα είναι η προτελευταία από άποψη συμμετοχής του κοινού και αλληλεπίδρασης. «Αυτό εξηγείται κυρίως γιατί ο κατασκευαστικός είναι ο πιο συγκροτημένος χώρος συμφερόντων στη χώρα μας. Έχουμε πολύ καλή τεχνογνωσία. Αυτό που μας λείπει είναι να μπορούν αυτοί οι χώροι να λειτουργήσουν. Η συντήρηση και η λειτουργία τους και από άποψη ανθρώπινου δυναμικού θέλει διάρκεια. Θέλει επένδυση, εκπαίδευση και προσέλκυση κοινού σε καθημερινή βάση. Η Βιβλιοθήκη της Βέροιας αποτελεί το μόνο παράδειγμα συνεχής ροής κόσμου», τονίζει και δηλώνει βέβαιος ότι οι Βεροιώτες έχουν σίγουρα καλύτερη πρόσβαση στην πληροφορία». Για τους πολυάριθμους χώρους πολιτισμού στη χώρα μας επισημαίνει ότι λειτουργούν σε πολύ χαμηλότερο από το προσδοκώμενο επίπεδο και με απροσδιόριστη σχέση με το κοινό.
Ενδυνάμωση της τοπικής ταυτότητας
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τροχόπουλος τονίζει ότι η επίδραση αρκετών τοπικών οργανισμών και φορέων, η αναγνωρισιμότητα και η συμβολή τους παραμένει εξαιρετικά χαμηλή, φέρνοντας για παράδειγμα το δίκτυο δημοτικών βιβλιοθηκών του Δήμου Θεσσαλονίκης. «Ο αείμνηστος Βαφόπουλος είχε μεγάλη γνώση και αντίληψη για το πόσο σημαντική είναι μια βιβλιοθήκη για τον κοινωνικό ιστό μιας πόλης. Δεν μπόρεσαν όμως να μετεξελιχθούν. Σε πολλά μέρη δεν υπάρχουν βιβλιοθήκες, είναι μόνο κατ’ όνομα».
Υπογραμμίζει ακόμη εκτός από την ανάγκη για συνέργειες και την ανάγκη για ενδυνάμωση της τοπικής ταυτότητας. «Όχι με την έννοια του εθνικιστικού, αλλά με την έννοια της υποστήριξης εκείνου που κάνει διακριτά τα χαρακτηριστικά της περιοχής του. Τι έχει αξία ώστε να το κρατήσουμε. Αν το στηρίξει οργανωμένα μια περιοχή θα αρχίσει να διαμορφώνει μια ταυτότητα». Συνέργειες με έμφαση στην τοπική ταυτότητα και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση στα ζητήματα κλιματικής αλλαγής, εκτιμά ότι θα είναι οι πιο σημαντικοί πόλοι τα επόμενα χρόνια.
Προτάσσει την ανάγκη για μια «ανθεκτική πόλη», η οποία σύμφωνα το διεθνή ορισμό «είναι η ικανότητα κατοίκων, κοινοτήτων, θεσμών, επιχειρήσεων, δομών μίας πόλης να επιβιώνουν, να προσαρμόζονται και να εξελίσσονται ανεξάρτητα από τις χρονικές πιέσεις και τις έκτακτες ανάγκες, τα σοκ που τυχόν αντιμετωπίζουν». Η ανθεκτικότητα μιας πόλης, τονίζει, έχει να κάνει και με το πόσο λειτουργεί χωρίς αποκλεισμούς. «Οι αποκλεισμοί στη χώρα μας και ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις είναι πλέον τρομακτικά εμφανείς. Αυτό θα δημιουργεί περισσότερες ανισότητες οι οποίες θα δημιουργούν κοινωνικές εκρήξεις». Προσθέτει δε ότι οι πόλεις σήμερα είναι ανυπεράσπιστες. «Δεν έχουν τους αντίστοιχους φορείς για να μπορέσουν να ενημερώσουν τον κόσμο και να δουν πως η ανισορροπία που δημιουργείται, ιδίως τώρα λόγω πανδημίας, μπορεί να επιμεριστεί ανάλογα και να μην πάει στα πιο χαμηλά κοινωνικά στρώματα, σε αυτά που έτσι κι αλλιώς είναι δύσκολη η θέση τους».
Δήμητρα Κεχαγιά
Φωτογραφία: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Γ. Τροχόπουλος
