Το μεγαλείο της αλληλεγγύης, της ενότητας των λαών, της συνεργασίας, της καταδίκης κάθε μορφής βίας, γενοκτονίας, εθνοκάθαρσης ή ολοκαυτώματος σε βάρος των ανθρώπων, παρουσιάζεται εδώ και λίγες με εμβληματικό τρόπο στην είσοδο της Προσοτσάνης Δράμας, μέσα από ένα γλυπτό, έργο του καλλιτέχνη Οδυσσέα Τοσουνίδη.
Με το έργο αυτό, ο δήμος Προσοτσάνης και ο σύλλογος Ποντίων Προσοτσάνης θέλησαν να στείλουν το δικό τους ηχηρό μήνυμα απέναντι σε κάθε μορφή βίας που στοχεύει στην εξόντωση του ανθρώπου, ανεξαρτήτως καταγωγής και θρησκεύματος. Με την πρωτοβουλία που ανέλαβαν πριν από περίπου δυο χρόνια, οι δυο τοπικοί φορείς δεν θέλησαν να επικεντρωθούν μόνο στη γενοκτονία ενός συγκεκριμένου λαού, αλλά να καταδικάσουν κάθε βάρβαρη ενέργεια που οδηγεί στη συστηματική εξόντωση του ανθρώπου.
Η έμπνευση του ταλαντούχου καλλιτέχνη Οδυσσέα Τοσουνίδη αποτυπώνει με τον πιο δυνατό τρόπο αυτό το μήνυμα, μέσα από το λιτό, δωρικό, συμβολικό γλυπτό έργο που δημιούργησε και που πλέον δεσπόζει στην είσοδο του οικισμού. Εκεί, στη συμβολή δυο δρόμων, κάτω από τα δέντρα, το μαρμάρινο μνημείο της γενοκτονίας των λαών αποτελεί ένα νέο σημείο συνάντησης πολιτισμών και ανθρώπων.
Η Προσοτσάνη, χαρακτηρισμένη από το 2017 ως Μαρτυρική Πόλη, (σε αναγνώριση των αγώνων και των ανθρώπινων απωλειών που υπέστησαν οι κάτοικοι της κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου), φιλοξενεί πλέον ένα σύγχρονο μνημειακό έργο. Θυμίζοντας σε όλους ότι μόνο αν εφαρμοστούν πολιτικές που προλαμβάνουν τη μαζική βία και την ανθρωπινή σκληρότητα μπορούν να αποτραπούν στο μέλλον νέες γενοκτονίες σε βάρος ανυπεράσπιστων ανθρώπων.
Το μαρμάρινο μνημείο αποτελείται από πέντε φιγούρες ύψους 3,5 μέτρων, κατασκευασμένες σε αυστηρές γραμμές, εξ ολοκλήρου από το φημισμένο λευκό μάρμαρο Θάσου, δωρεά της εταιρείας μαρμάρων Κυριακίδη. Στη βάση του έργου υπάρχει ανάγλυφη η φράση «Μνημείο Αθώων Ανθρωπότητας».
Το μνημειακό σύνολο συμπληρώνει ένα μαρμάρινο παραλληλεπίπεδο, πάνω στον οποίο αναγράφονται οι λέξεις «Γενοκτονία» και «Δίκαιος» στις γλώσσες των λαών που έχουν υποστεί γενοκτονία: Ελληνικά, Αρμενικά, Εβραϊκά, καθώς και στις έξι επίσημες γλώσσες των Ηνωμένων Εθνών: Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ρωσικά, Κινεζικά και Αραβικά. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται ο διεθνής χαρακτήρας που έχει η γενοκτονία ως ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Στόχος η αφύπνιση των λαών
«Αυτές οι πέντε μορφές», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γλύπτης Οδυσσέας Τοσουνίδης, «είναι μια οικογένεια, συμβολίζουν την ενότητα και το δεσμό των ανθρώπων. Αναλογιστήκαμε ποτέ πόσες οικογένειες έχουν χαθεί, πόσοι άνθρωποι έχουν πληρώσει βαρύ φόρο αίματος; Ωστόσο, μέσα από το έργο μου εγώ θέλω να στείλω ένα μήνυμα ελπίδας. Μια πορεία προς το φως, προς τη συναδέλφωση των λαών και των ανθρώπων. Οι μορφές αυτές δεν έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γιατί δεν ήθελα να επικεντρωθώ στη γενοκτονία ενός συγκεκριμένου λαού. Ήθελα, όταν ο επισκέπτης από την Ελλάδα ή το εξωτερικό στέκεται με συγκίνηση και προβληματισμό μπροστά σε αυτό το μνημείο, να ταυτίζεται με τις μαρμάρινες μορφές. Να του θυμίζουν τονδικό του πολιτισμό που γνώρισε το μίσος, την έχθρα, τον πόνο από τους ανθρώπους κάποιου άλλου πολιτισμού».
«Επιπλέον, μέσα από το γλυπτό μου», συμπληρώνει ο γλύπτης, «δεν ήθελα να δώσω βαρύτητα στη γενοκτονία ως μια μορφή εγκλήματος. Εκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη γη έχασαν τη ζωή τους με φρικτό τρόπο γιατί κάποιοι άλλοι έτσι το αποφάσισαν. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήταν αθώοι, θύματα όλοι τους μιας παράλογης βίας. Το δικό μου μήνυμα είναι ότι πρέπει να δοθεί ένα τέλος στις γενοκτονίες. Οι σχέσεις των ανθρώπων να βγουν από το σκοτάδι και να προχωρήσουν στο φως. Να προχωρήσουν προς την ελπίδα. Δεν επιδιώκω μόνο να καταδικάσω αλλά και να αφυπνίσω τους λαούς ώστε να αρχίσουν να σκέφτονται και να ενεργούν διαφορετικά».
Ο τίτλος «Μνημείο Αθώων Ανθρωπότητας» οφείλεται στον διεθνούς φήμης Έλληνα καταξιωμένο ερευνητή και καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Λυών Νίκο Λυγερό, ο οποίος σε ένα ποίημά του αφιερωμένο στο μνημείο, τονίζει: «δεν ξεχνάμε τους Αθώους των Γενοκτονιών αλλά ούτε και τους Δίκαιους που με το έργο τους μετατρέπουν τη φωτιά της γενοκτονίας σε φως Ανθρωπότητας.
Από την Τιφλίδα της Γεωργίας στην Προσοτσάνη Δράμας
Ο Οδυσσέας Τουσουνίδης μας υποδέχθηκε στον χώρο δουλειάς του στην Προσοτσάνη που μοιάζει περισσότερο με μια φάρμα τέχνης μέσα στη φύση παρά με ένα ατελιέ γλυπτικής. Ανάμεσα στο Φαλακρό και το Παγγαίο, με άπλετη θέα στην πεδιάδα που απλώνεται μπροστά τους, θυμίζει την τηλεοπτική παιδική σειρά τον παιδικών μας χρόνων «ο κήπος με τα αγάλματα». Διάσπαρτα γλυπτά έργα μέσα σε μια καταπράσινη έκταση και ο ίδιος απλός, λιτός, φιλόξενος αλλά ουσιαστικός και περιεκτικός στις κουβέντες του.
Γεννήθηκε το 1983 στην Τιφλίδα της Γεωργίας, μια πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως τονίζει, και συμπληρώνει: «μεγαλώνοντας με αυτές τις καταβολές έβλεπα πάντα με συμπάθεια και κατανόηση τη διαφορετικότητα του κάθε λαού».
Σε ηλικία δέκα ετών και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ξεκινάει μαζί με τους γονείς του ένα μακρύ και δύσκολο οδικό ταξίδι επαναπατρισμού στην Ελλάδα. Τελικός προορισμός η Δράμα, όπου υπήρχαν οικογενειακοί φίλοι.
Με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου, στην Εθνική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Γεωργίας και στη Σχολή Καλλιτεχνικής Επεξεργασίας Μαρμάρου, στη Δράμα, με πολλές συμμετοχές σε διεθνή συμπόσια γλυπτικής, στα οποία κατέλαβε δύο φορές την πρώτη θέση και με περισσότερες από δεκαπέντε ομαδικές εκθέσεις και τρεις ατομικές στο ενεργητικό του ο Οδυσσέας Τοσουνίδης ανήκει στη γενιά των νέων καλλιτεχνών που φιλοδοξούν να μιλούν μέσα από τα έργα τους και τη δουλειά τους. Άλλωστε, έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, την Τσεχία, την Εσθονία, την Τουρκία, το Ιράν και το Καζακστάν.
Β. Λωλίδης
Φωτογραφίες: Οδυσσέας Τοσουνίδης
