ΝΑΪΡΟΜΠΙ, Κένυα – Με την ανάληψη του θρόνου το 1952, η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ κληρονόμησε εκατομμύρια υπηκόους σε όλο τον κόσμο, πολλοί από τους οποίους δεν ήθελαν. Σήμερα, στις πρώην αποικίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ο θάνατός της φέρνει περίπλοκα συναισθήματα, συμπεριλαμβανομένου του θυμού.
Πέρα από τα επίσημα συλλυπητήρια που επαινούν τη μακροζωία και την υπηρεσία της βασίλισσας, υπάρχει κάποια πικρία για το παρελθόν στην Αφρική, την Ασία, την Καραϊβική και αλλού. Η συζήτηση έχει στραφεί στις κληρονομιές της αποικιοκρατίας, από τη δουλεία έως τη σωματική τιμωρία στα αφρικανικά σχολεία έως τα λεηλατημένα αντικείμενα που κρατούνται σε βρετανικά ιδρύματα. Για πολλούς, η βασίλισσα ήρθε να εκπροσωπήσει όλα αυτά κατά τη διάρκεια των επτά δεκαετιών της στον θρόνο.
Στην Κένυα, όπου πριν από δεκαετίες η νεαρή Ελισάβετ έμαθε για το θάνατο του πατέρα της και τον τεράστιο νέο ρόλο της ως βασίλισσα, μια δικηγόρος ονόματι Άλις Μούγκο μοιράστηκε στο διαδίκτυο μια φωτογραφία ενός εγγράφου που ξεθώριαζε από το 1956. Εκδόθηκε τέσσερα χρόνια μετά τη βασιλεία της βασίλισσας στη σκληρή απάντηση της Βρετανίας στην εξέγερση του Μάου Μάου ενάντια στην αποικιακή κυριαρχία.
«Άδεια μετακίνησης», λέει το έγγραφο. Ενώ πάνω από 100.000 Κενυάτες συγκεντρώθηκαν σε στρατόπεδα κάτω από άσχημες συνθήκες, άλλοι, όπως η γιαγιά του Mugo, αναγκάστηκαν να ζητήσουν τη βρετανική άδεια για να πάνε από μέρος σε μέρος.
«Οι περισσότεροι από τους παππούδες μας καταπιέζονταν», έγραψε ο Μούγκο στο Twitter τις ώρες μετά το θάνατο της βασίλισσας την Πέμπτη. «Δεν μπορώ να θρηνήσω».
Αλλά ο απερχόμενος πρόεδρος της Κένυας, Ουχούρου Κενυάτα, του οποίου ο πατέρας, Τζόμο Κενυάτα, φυλακίστηκε κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της βασίλισσας πριν γίνει ο πρώτος πρόεδρος της χώρας το 1964, παρέβλεψε τα προβλήματα του παρελθόντος, όπως και άλλοι Αφρικανοί αρχηγοί κρατών. «Η πιο εμβληματική φιγούρα του 20ου και του 21ου αιώνα», την αποκάλεσε ο Ουχούρου Κενιάτα.
Ο θυμός προερχόταν από απλούς ανθρώπους. Κάποιοι ζήτησαν συγγνώμη για παρελθοντικές καταχρήσεις όπως η δουλεία, άλλοι για κάτι πιο απτό.
«Αυτή η κοινοπολιτεία των εθνών, αυτός ο πλούτος ανήκει στην Αγγλία. Αυτός ο πλούτος είναι κάτι που δεν μοιράζεται ποτέ», δήλωσε ο Μπερτ Σάμιουελς, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου για τις Αποζημιώσεις στην Τζαμάικα.
Η βασιλεία της Ελισάβετ είδε τη σκληρά κερδισμένη ανεξαρτησία των αφρικανικών χωρών από τη Γκάνα έως τη Ζιμπάμπουε, μαζί με μια σειρά από νησιά και έθνη της Καραϊβικής κατά μήκος της άκρης της Αραβικής Χερσονήσου.
Μερικοί ιστορικοί τη βλέπουν ως μονάρχη που βοήθησε στην επίβλεψη της κυρίως ειρηνικής μετάβασης από την αυτοκρατορία στην Κοινοπολιτεία, μια εθελοντική ένωση 56 εθνών με ιστορικούς και γλωσσικούς δεσμούς. Αλλά ήταν επίσης το σύμβολο ενός έθνους που συχνά καβαλούσε σκληρά τους ανθρώπους που υπέταξε.
Υπήρχαν ελάχιστα σημάδια δημόσιας θλίψης ή ακόμα και ενδιαφέροντος για τον θάνατό της στη Μέση Ανατολή, όπου πολλοί εξακολουθούν να θεωρούν τη Βρετανία υπεύθυνη για αποικιακές ενέργειες που έθεσαν πολλά από τα σύνορα της περιοχής και έθεσαν τις βάσεις για πολλές από τις σύγχρονες συγκρούσεις της. Το Σάββατο, οι ηγέτες της Χαμάς της Γάζας κάλεσαν τον βασιλιά Κάρολο Γ’ να «διορθώσει» τις αποφάσεις της βρετανικής εντολής που έλεγαν ότι καταπιέζουν τους Παλαιστίνιους.
Στην εθνικά διχασμένη Κύπρο, πολλοί Ελληνοκύπριοι θυμήθηκαν την τετραετή εκστρατεία των ανταρτών που διεξήχθη στα τέλη της δεκαετίας του 1950 κατά της αποικιοκρατίας και την αδιαφορία της βασίλισσας για τα δεινά εννέα ανθρώπων που οι βρετανικές αρχές εκτέλεσαν με απαγχονισμό.
Ο Γιάννης Σπανός, πρόεδρος του Συνδέσμου Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών, είπε ότι η βασίλισσα «θεωρείται από πολλούς ως υπεύθυνη» για τις τραγωδίες του νησιού.
Τώρα, με το θάνατό της, γίνονται νέες προσπάθειες για την αντιμετώπιση του αποικιακού παρελθόντος ή την απόκρυψή του.
Η Ινδία ανανεώνει τις προσπάθειές της υπό τον πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι να αφαιρέσει ονόματα και σύμβολα των αποικιών. Η χώρα έχει προχωρήσει εδώ και καιρό, ξεπερνώντας ακόμη και τη βρετανική οικονομία σε μέγεθος.
«Δεν νομίζω ότι έχουμε θέση για βασιλιάδες και βασίλισσες στον σημερινό κόσμο, γιατί είμαστε η μεγαλύτερη δημοκρατική χώρα στον κόσμο», είπε ο Ντίρεν Σινγκ, ένας 57χρονος επιχειρηματίας στο Νέο Δελχί.Υπήρχε κάποια συμπάθεια για την Ελισάβετ και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γεννήθηκε και στη συνέχεια στριμώχτηκε.
Στην πρωτεύουσα της Κένυας, το Ναϊρόμπι, ο κάτοικος Max Kahindi θυμήθηκε την εξέγερση του Μάου Μάου «με πολλή πικρία» και θυμήθηκε πώς συνελήφθησαν ή δολοφονήθηκαν μερικοί πρεσβύτεροι. Αλλά είπε ότι η βασίλισσα ήταν «μια πολύ νεαρή κυρία» τότε και πιστεύει ότι κάποιος άλλος διαχειριζόταν πιθανώς τις βρετανικές υποθέσεις.
«Δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τη βασίλισσα για όλα τα βάσανα που είχαμε εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή», είπε ο Kahindi.
Ο Timothy Kalyegira, πολιτικός αναλυτής στην Ουγκάντα, είπε ότι υπάρχει μια παρατεταμένη «πνευματική σύνδεση» σε ορισμένες αφρικανικές χώρες, από την αποικιακή εμπειρία έως την Κοινοπολιτεία. «Είναι μια στιγμή πόνου, μια στιγμή νοσταλγίας», είπε.
Η αξιοπρεπής προσωπικότητα και η ηλικία της βασίλισσας, και η κεντρική θέση της αγγλικής γλώσσας στις παγκόσμιες υποθέσεις, είναι αρκετά ισχυρά για να μετριάσουν κάποιες επικρίσεις, πρόσθεσε η Kalyegira: «Την βλέπουν περισσότερο ως μητέρα του κόσμου».
Μικτές απόψεις βρέθηκαν και στην Καραϊβική, όπου ορισμένες χώρες αφαιρούν τον Βρετανό μονάρχη από αρχηγό του κράτους.
«Έχετε αντιφατική συνείδηση», είπε η Maziki Thame, ανώτερη λέκτορας αναπτυξιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο των Δυτικών Ινδιών στην Τζαμάικα, ο πρωθυπουργός της οποίας ανακοίνωσε κατά τη φετινή επίσκεψη του πρίγκιπα Γουίλιαμ, ο οποίος είναι πλέον διάδοχος του θρόνου, και της Κέιτ ότι το νησί σκόπευε να γίνει πλήρως ανεξάρτητο.
Η νεότερη γενιά των βασιλικών μελών φαίνεται να έχει μεγαλύτερη ευαισθησία στις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας, είπε ο Τέιμ, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ο Γουίλιαμ εξέφρασε τη «βαθιά του λύπη» για τη δουλεία.
Η Nadeen Spence, μια ακτιβίστρια, είπε ότι η εκτίμηση για την Ελισάβετ μεταξύ των ηλικιωμένων Τζαμαϊκανών δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς οι Βρετανοί την παρουσίασαν ως «αυτή την καλοπροαίρετη βασίλισσα που πάντα μας πρόσεχε», αλλά οι νέοι δεν αισθάνονται δέος από τη βασιλική οικογένεια.«Το μόνο πράγμα που παρατήρησα σχετικά με τον θάνατο της βασίλισσας είναι ότι πέθανε και δεν ζήτησε ποτέ συγγνώμη για τη σκλαβιά», είπε ο Σπενς.
«Έπρεπε να ζητήσει συγγνώμη».
Δημοσιογράφοι του Associated Press σε όλο τον κόσμο συνέβαλαν σε αυτήν την αναφορά.
