«Γνωρίζω ότι γεννήθηκες στα Στάγειρα. Είμαι πολύ χαρούμενη που σε συναντώ εδώ στην Κίνα. Αυτό είναι υπέροχο» ήταν τα πρώτα λόγια της Προέδρου του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών (ΔΙΚΑΜ) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), ομότιμης καθηγήτριας Φιλοσοφίας της Επιστήμης, Δήμητρας Σφενδόνη – Μέντζου. «Μπορείς να με ρωτήσεις οτιδήποτε επιθυμείς και θα κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ για να σου απαντήσω» είπε ο Αριστοτέλης, ο οποίος βρισκόταν μπροστά σε όλους πάνω στη σκηνή, ξυπόλητος, με λευκά μαλλιά και γένια, φορώντας τη μακριά του αρχαιοελληνική ενδυμασία.

Τα χαρακτηριστικά της επιστήμης και η αιτία των πραγμάτων

Η κ. Σφενδόνη ρώτησε τον Αριστοτέλη για τα βασικά χαρακτηριστικά της επιστήμης αλλά και την αιτία των πραγμάτων και εκείνος, αφού περίμενε για λίγη ώρα, αναφέρθηκε στη λογική και τη μέθοδο της επιστημονικής έρευνας για την αναζήτηση της αλήθειας. Όπως είπε, στόχος της επιστήμης είναι η κατανόηση των πραγμάτων και η ανάπτυξη θεωριών και ερμηνειών που θα βασίζονται σε στοιχεία και συλλογισμούς, με την προϋπόθεση οι επιστήμονες να είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις υποθέσεις τους και να αναθεωρήσουν, ώστε η επιστήμη να προχωρά και να συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση του κόσμου. Όσο για τις αιτίες από τις οποίες τα διάφορα όντα αντλούν την ουσιαστική τους ύπαρξη, ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στη μεταφυσική.

Η δουλεία στην αρχαία Ελλάδα

Αίσθηση προκάλεσε στο κοινό η ερώτηση που δέχτηκε αργότερα για τη δουλεία στην αρχαία Ελλάδα. «Ο Αριστοτέλης απάντησε ότι όταν μιλάμε για τέτοια θέματα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο μιας εποχής. Δεν είναι δυνατόν να αναφερόμαστε με τα σημερινά δεδομένα σε κάτι που έγινε πριν από 2.500 χρόνια. Και πράγματι δεν μπορεί κανείς να πει ότι ευθέως ο Αριστοτέλης αναγνώρισε τη δουλεία καθώς ο ίδιος μίλησε τότε για τον άνθρωπο, χωρίς να κάνει καμία διάκριση ανάμεσα σε φύλα και φυλές» τόνισε η κ. Σφενδόνη στο ΑΠΕ – ΜΠΕ. Η ίδια συμπλήρωσε ότι ο Έλληνας φιλόσοφος στη διαθήκη που άφησε έδινε σημασία στη φιλανθρωπία και άφηνε συμβουλές για την απευλευθέρωση και οικονομική ενίσχυση των δούλων. Χαρακτήρισε πολύ καλή την απάντηση του Αριστοτέλη, επί σκηνής και όπως είπε, «φάνηκε ότι το σύστημα της τεχνητής νοημοσύνης που ανέπτυξαν οι Κινέζοι ήταν αρκετά κατατοπισμένο».

Η έννοια της επιείκειας

Εκείνη, άλλωστε, του έθεσε ένα ακόμη ερώτημα σχετικά με την έννοια της επιείκειας που ξεκινάει από τον Αριστοτέλη και ενσωματώνεται σήμερα στη φιλοσοφία του δικαίου. Αναφερόμενη στη σχετική του απάντηση, δήλωσε εντυπωσιασμένη από την χρήση του σωστού όρου στην αγγλική γλώσσα (equity και όχι fairness ή justice). Το ολόγραμμα του Αριστοτέλη συγκεκριμένα επισήμανε: «η έννοια της επιείκειας είναι η έννοια του δικαίου που υπερβαίνει το γράμμα του νόμου. Αναγνωρίζει ότι μπορεί να υπάρχουν συνθήκες στις οποίες η αυστηρή εφαρμογή του νόμου μπορεί να οδηγήσει σε ένα άδικο αποτέλεσμα ενώ θα πρέπει να υπάρξει ευελιξία και διακριτικότητα στην εφαρμογή του».

«Ευχαριστώ, με κάνατε πολύ ευτυχισμένη» ήταν η απάντηση της κ. Σφενδόνη. Η ίδια σχολίασε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «η βασική Αριστοτελική ιδέα που υιοθετείται και σήμερα είναι ότι ο νόμος είναι το γενικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε από τον νομοθέτη, ωστόσο στην πράξη και κατά την εφαρμογή του νόμου ο δικαστής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ειδικές περιπτώσεις και συνθήκες για να λάβει μια δίκαιη απόφαση».

Στη συνέχεια το κοινό έθεσε ερωτήσεις στον Μέγκιο, εκφραστή και συνεχιστή της φιλοσοφίας του Κομφούκιου, ο οποίος αναφέρθηκε στα βασικά χαρακτηριστικά της σκέψης του αρχαίου Κινέζου φιλοσόφου.

Τα κοινά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής και της αρχαίας κινεζικής φιλοσοφίας

Μιλώντας νωρίτερα στην εναρκτήρια τελετή του Συμποσίου η Πρόεδρος του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών τόνισε ότι όσο ο Κομφούκιος όσο και ο Αριστοτέλης έχουν βαθύ ενδιαφέρον για τον άνθρωπο ενώ κεντρική θέση στο έργο τους έχουν οι ιδέες της αρετής, της φιλίας και της σοφίας. «Επομένως, είναι κρίσιμης σημασίας σήμερα να δούμε πώς οι γνώσεις που αποκτήθηκαν από τον Κομφούκιο και τον Αριστοτέλη, μπορούν να μας δείξουν τον δρόμο για να φτάσουμε σε πολύτιμα συμπεράσματα σε έναν παγκόσμιο διάλογο για έναν καλύτερο κόσμο» υπογράμμισε.

Στο συμπόσιο έλαβαν μέρος κορυφαίοι μελετητές διεθνούς κύρους από την Κίνα, την Ελλάδα, την Ευρώπη και άλλα μέρη του κόσμου ενώ για τη διοργάνωση συνεργάστηκαν ιδιαίτερα σημαντικά ιδρύματα και ακαδημαϊκοί φορείς από την Κίνα και την Ελλάδα. Τα δύο ελληνικά ιδρύματα – εταίροι του συμποσίου ήταν το ΔΙΚΑΜ και η Ακαδημία Αθηνών.

Π.Γιούλτση