Μια ξεχωριστή βραδιά – αφιέρωμα στον «ποιητή των εικόνων», τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, με αφορμή την επέτειο των 10 χρόνων από τον θάνατό του, φιλοξένησε στις 31/1 το Γαλλικό Ινστιτούτο, παρουσία της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων που τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του, στην Ελλάδα και τη Γαλλία.
«Το έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου εγγράφεται στην ιστορία του ελληνικού και του παγκόσμιου κινηματογράφου σαν μια μοναδική, μέσα στην ιδιαιτερότητά της, θέαση της τραγωδίας της ιστορίας» ανέφερε, μεταξύ άλλων, στον χαιρετισμό της η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
«Αυτές τις μέρες, δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, φέρνω στον νου μου σκηνές και πρόσωπα από τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου και σταματώ σε μία: είναι η συνάντηση Παπαγιαννόπουλου-Κατράκη από το “Ταξίδι στα Κύθηρα”. Δυο άλλοτε πολιτικοί αντίπαλοι – ο Κατράκης πρώην κομμουνιστής, που μόλις έχει επιστρέψει στην Ελλάδα μετά από 35 χρόνια εξορίας στη Σοβιετική Ενωση και ο Παπαγιαννόπουλος, δεξιός, πρόεδρος του χωριού – διασταυρώνονται σ’ ένα χωματόδρομο κάτω από τον βαρύ, χειμωνιάτικο ουρανό και ανταλλάσσουν ένα τσιγάρο. Κι ακολουθούν τα λίγα συνταρακτικά λόγια του Διονύση Παπαγιαννόπουλου: “Μας βάλανε και πολεμήσαμε. Βγάλαμε τα μάτια μας. Εσύ από εδώ. Εγώ από την άλλη μεριά. Χάσαμε και οι δυο. Ο άνθρωπος με τον άνθρωπο, ο λύκος με τον λύκο. Τίποτα δεν απόμεινε εδώ πέρα”. Λόγια που συνοψίζουν με συνταρακτική οικονομία το μέγα δράμα της νεότερης ιστορίας μας αλλά και τη ματιά του δημιουργού στο παρελθόν μας. Ενός δημιουργού που αναζήτησε έμπνευση στους αρχαίους μύθους και το θέατρο, αρχαίο και μπρεχτικό, καταδύθηκε στο ιστορικό βίωμα, ακολούθησε τα μνημονικά ίχνη, ταξίδεψε στον χρόνο, τον χώρο και τη συνείδηση, και δημιούργησε ένα έργο ελληνικό και διεθνές, αλληγορικό και συνάμα ρεαλιστικό, μεγαλόπνοο και βαθύ» πρόσθεσε η κ. Σακελλαροπούλου.
Γεγονότα και πολύτιμες αναμνήσεις από την κοινή τους πορεία και τη συνεργασία τους με τον μεγάλο δημιουργό, που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, αφηγήθηκαν η συνθέτις Ελένη Καραΐνδρου η οποία σφράγισε με τη μουσική της την ατμόσφαιρα και το συναίσθημα των ταινιών του Θ. Αγγελόπουλου, ο διευθυντής φωτογραφίας και μόνιμος συνεργάτης του για πολλά χρόνια και για 11 συνολικά ταινίες, Γιώργος Αρβανίτης και ο Γιώργος Αρχιμανδρίτης, συγγραφέας των βιβλίων «Θόδωρος Αγγελόπουλος, με γυμνή φωνή» (Εκδόσεις Πατάκη) και «Theo Angelopoulos, le temps suspendu » (εκδόσεις Actes Sud), ο οποίος συντόνισε και τη συζήτηση.
«Υπήρξα μια περίοδος της ζωής μου που δούλεψα στη Φίνος Φιλμ σε πολύχρωμες ταινίες, με φτερά και πούπουλα, σε έναν κινηματογράφο που προσπαθούσε να μιμηθεί τον αμερικανικό αλλά κατά τη γνώμη μου ψεύτικο. Είχα την τύχη να βρεθώ στο δρόμο μου με τον Θόδωρο. Και εκεί άλλαξε η ζωή μου. Κάποια στιγμή μετά την “Αναπαράσταση”, τις “Μέρες του ’36” και τον “Θίασο”, είπα στον εαυτό μου ότι δεν θα μπορούσα να ξαναγυρίσω στις προηγούμενες δουλειές, γιατί βρήκα μια άλλη οπτική, μία άλλη αισθητική, μία άλλη αντιμετώπιση του κινηματογράφου» ανέφερε ο Γιώργος Αρβανίτης.
«Στον Θόδωρο χρωστάω ό,τι είμαι» πρόσθεσε. «Δεν έχω κάνει σπουδές κινηματογράφου και αυτός μου άνοιξε τα μάτια. Oταν ξεκίνησα να δουλεύω μαζί του άλλαξα σαν άνθρωπος, άλλαξα σαν καλλιτέχνης και αυτό οφείλεται σε αυτόν. Του χρωστάω τα πάντα. Βεβαίως μη νομίζετε, τσακωνόμασταν, βριζόμασταν για τη δουλειά, τον πείραζα, με πείραζε… Σαν φίλοι δεν κάναμε πολύ παρέα αλλά στο πλατό ήμασταν ένας άνθρωπος. Κοιταζόμασταν και ξέραμε ότι θα πάνε καλά τα πράγματα».
Αναφερόμενος στην συνεργασία τους, ο Γιώργος Αρβανίτης είπε ότι «υπήρχε πάντα μια εσωτερική μουσική στα γυρίσματα». «Oταν άρχιζε ο Θόδωρος να στήνει σιγά σιγά ένα πλάνο, περνούσε ο χρόνος και κάναμε πρόβες, πρόβες και άλλες πρόβες. Ο τρόπος που έστηνε όλη τη σκηνή έμοιαζε με χορογραφία. Και οι ηθοποιοί και οι κομπάρσοι μπαίνανε μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα. Όλη αυτή η χορογραφία γινόταν με μία εσωτερική μουσική. Και εγώ πολλές φορές ένιωθα σαν να άκουγα αυτή τη μουσική. Και μάλιστα δυο- τρεις φορές σταμάτησα και το πλάνο γιατί είχαν βουρκώσει τα μάτια μου από αυτό που έβλεπα. Hταν κάτι μαγικό που σε απογείωνε».
Η Ελένη Καραΐνδρου αναφέρθηκε στην πρώτη της γνωριμία με τον Θ. Αγγελόπουλο: «’Αργησα να έρθω σε επαφή με το έργο του γιατί είχα φύγει στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Χούντας. Δεν είχα δει καθόλου τις πρώτες ταινίες του, όμως επειδή έβλεπα τον Γιάννη Τσαρούχη αρκετά συχνά και αυτός είχε δει την “Αναπαράσταση”, μου μιλούσε με πολύ όμορφα λόγια για τον Θόδωρο. Η πρώτη ταινία του που είδα ήταν ο “Μεγαλέξανδρος” το 1980 στην Βενετία όπου είχα τρελαθεί. Τον “Θίασο” τον είδα αφού συνεργάστηκα μαζί του. Oμως συνέβαινε κάτι: ό,τι δουλειά και να έκανα αφού επέστρεψα στην Ελλάδα ήταν συγγενική θεματολογικά με αυτά που σκεφτόταν και ο Θόδωρος. Το 1982 στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης μου έδωσαν το βραβείο μουσικής για το σάουντρακ της ταινίας “Ρόζα” του Χριστόφορου Χριστοφή. Hταν το πρώτο βραβείο της ζωής μου και ήταν από το χέρι του Θόδωρου, ο όποιος τότε ήταν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ.. Από κει και πέρα είχα την χαρά, την τιμή και την ευτυχία να με διαλέξει και να γράψω μουσική για τις ταινίες του».
Σε σχετική ερώτηση του Γ. Αρχιμανδρίτη η συνθέτις είπε ότι η έμπνευση της δεν προέρχεται από τις εικόνες αλλά από τις ιδέες. «Οι ιδέες είναι αυτές που σπαράζουν και συγκλονίζουν. Εγώ δεν ερμηνεύω εικόνες, ερμηνεύω συναισθήματα βαθιά κρυμμένα. Και ο Θόδωρος ήταν πάρα πολύ πλούσιος σε ιδέες. Hταν ένας μεγάλος ποιητής της εικόνας αλλά είχε και ένα βάθος φιλοσοφικό στο έργο του, και αυτό ήταν που εμένα με συγκλόνιζε. Νομίζω ότι εκεί πραγματικά βρήκα το στοιχείο μου και μπόρεσα να δημιουργήσω, να κάνω αυτά που έκανα».
«Ο Θόδωρος ήταν μεγάλη καρδιά. Από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές μου μαζί του, είναι αυτές της δημιουργίας, της ηχογράφησης, του μοντάζ.. Όλα αυτά είναι πράγματα που δεν φεύγουν από τη μνήμη. Είμαστε πάρα πολύ τυχεροί που βρεθήκαμε δίπλα του. Βέβαια τον χάσαμε γρήγορα, είχε πολλά να κάνει ακόμη. Αλλά έχει αφήσει μία μεγάλη παρακαταθήκη. Και νομίζω ότι η Ελλάδα την οποία ο Θόδωρος οραματίστηκε και έδειξε, δεν είναι μία Ελλάδα τοπική, είναι μία Ελλάδα παγκόσμια, οικουμενική. Γιατί αυτό που έκανε ο Θόδωρος μέσα από τις ταινίες του ήταν να αφηγηθεί την παγκόσμια ανθρώπινη περιπέτεια. Για μένα είναι ένας Oμηρος που με τις εικόνες του έφτιαξε ένα μεγάλο ψηφιδωτό στο οποίο όλες οι ταινίες του μαζί δημιουργούν ένα ενιαίο έργο» δήλωσε.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης στο Αuditorium Theo Angelopoulos του Γαλλικού Ινστιτούτου το κοινό είχε την ευκαιρία να δει μια σπάνια επιλογή ντοκουμέντων και να ακούσει ηχογραφημένες μαρτυρίες τόσο του Θόδωρου Αγγελόπουλου, όσο και προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και τη Γαλλία, για τη μοναδική διαδρομή του Eλληνα σκηνοθέτη. Μεταξύ αυτών ακούσαμε την Ζαν Μορό (σε προσωπική ηχογράφηση του Γ. Αρχιμανδρίτη) η οποία έπαιζε στο «Μετέωρο βήμα του πελαργού» να μιλάει για την ιδιαίτερη σχέση μεταξύ ηθοποιών και σκηνοθέτη, για το όραμα που είχε ο Θ. Αγγελόπουλος για την ταινία του και για το πόσο απαιτητικός ήταν με τον εαυτό του και με τους συνεργάτες του. Αλλά και την Ιρέν Ζακόμπ που συμμετείχε στη «Σκόνη του Χρόνου» να λέει πως «η προσδοκία στο γύρισμα του Τεό ήταν πως λαμβάνονταν πολλά υπόψη ως προς το πλάνο. Ο ηθοποιός δεν ήταν πάντα στο επίκεντρο της λήψης και του συναισθήματος της λήψης. Eμοιαζε με μια εξίσωση με πολλά δεδομένα».
Ο Γιώργος Αρχιμανδρίτης αναφέρθηκε και στον ρόλο που έπαιξε η Γαλλία στην διαμόρφωση της αισθητικής του Αγγελόπουλου, ενώ διάβασε και ένα γράμμα αφιερωμένο στον Έλληνα σκηνοθέτη που του είχε στείλει ο Ζιλ Ζακόμπ, ο οποίος υπήρξε για πάνω από 30 χρόνια καλλιτεχνικός διευθυντής και στη συνέχεια πρόεδρος του Φεστιβάλ των Καννών. Επίσης προβλήθηκε και η μικρού μήκους ταινία «Chacun son cin?ma: trois minutes» / «Ο καθένας και το σινεμά του: τρία λεπτά» (2007), την οποία είχε παραγγείλει το Φεστιβάλ Καννών στον Θ. Αγγελόπουλο με αφορμή την επέτειο των 60 χρόνων του θεσμού.
Η βραδιά έκλεισε με τους κορυφαίους σολίστ Ναταλία Μιχαηλίδου (πιάνο), και Βαγγέλη Χριστόπουλο (όμποε), να ερμηνεύουν μουσικά θέματα της Ελένης Καραΐνδρου για ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Νάντια Μπακοπούλου
ΦΩΤΟ ΑΠΕ-ΜΠΕ
