Θέμα: Οι ελληνικές επιχειρήσεις εν μέσω πληθωριστικών πιέσεων και ενεργειακής κρίσης
Οι ελληνικές επιχειρήσεις σε πείσμα των καιρών εξακολουθούν να ατενίζουν το μέλλον με αισιοδοξία, έστω και συγκρατημένη, χωρίς ωστόσο να «κρύβεται» ο προβληματισμός τους για τα συμβαίνοντα στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, ελέω του ενεργειακού και των πληθωριστικών πιέσεων που αυτό δημιούργησε, ανατρέποντας αναπτυξιακούς σχεδιασμούς σε πολλές οικονομίες της ευρωζώνης.
Στην Ελλάδα, το οικονομικό επιτελείο, μαζί με όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αλλά και τις διεθνείς αγορές, αναμένει τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις από τις λιγότερες εισροές ρωσικού φυσικού αερίου, το ακριβότερο χρήμα από την επιθετική αύξηση των επιτοκίων κατά του πληθωρισμού και την συνοχή στο σχέδιο της ΕΕ για το ενεργειακό, που εν πολλοίς θα καθορίσουν τον ευρωπαϊκό ρυθμό ανάπτυξης. Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με ένα τριπλό μέτωπο που πρέπει να αντιμετωπίσει δραστικά για να αποφύγει την ενεργειακή φτώχεια, τον στασιμοπληθωρισμό και την ύφεση. Ενδεχομένως, όπως ο ΤΡΙ για τα spread, να πρέπει επίσης να δημιουργηθεί ένα εργαλείο προστασίας των επιχειρήσεων από τις απότομες αυξήσεις των τραπεζικών επιτοκίων. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει πως έχει σκοπό να συνεχίσει τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με το οικονομικό επιτελείο να προσδοκά αυξημένα έσοδα από τον τουρισμό και υπεραπόδοση από τις φορολογικές εισπράξεις, ώστε να δημιουργηθεί επαρκής δημοσιονομικός χώρος για το νέο.
Μόνιμος πονοκέφαλος έχει γίνει ο εισαγόμενος πληθωρισμός που ροκανίζει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, υποχρεώνοντας τη Κυβέρνηση να εξαντλεί τα δημοσιονομικά περιθώρια, προκειμένου να στηρίζει τους ευάλωτους πολίτες. Η ανασφάλεια στην παγκόσμια οικονομία, το κόστος ζωής, ο πληθωρισμός, είναι φαινόμενα τα οποία χτυπούν ανελέητα την Ευρωπαϊκή και ελληνική κοινωνία και οικονομία. Αλλωστε η ανταπόκριση των πολιτών στα διάφορα επιδόματα πιστοποιεί ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη στήριξης των πολιτών σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ακρίβεια στους λογαριασμούς ρεύματος, φυσικού αερίου και στο κόστος καυσίμων και τροφίμων. Από την άλλη, καταδεικνύει όμως και τη συνέπεια της Κυβέρνησης, η οποία μπορεί όχι απλά να διαθέτει δημοσιονομικό χώρο, αλλά και τα εργαλεία που επιτρέπουν στους πολίτες, με απόλυτη διαφάνεια, να εισπράττουν άμεσα τα ποσά που δικαιούνται.
Προβληματισμό για τις συνέπειες στη ρευστότητα των επιχειρήσεων προκαλεί η αύξηση του κόστους χρήματος από τις τράπεζες, μετά τις αποφάσεις της ΕΚΤ, να προχωρήσει σε επιθετική αύξηση της βάσης των επιτοκίων. Η κίνηση της ΕΚΤ προσπαθεί να συμπιέσει αφενός τις πληθωριστικών τάσεων στην ευρωζώνη και αφετέρου την ανάγκη στήριξης της ισοτιμίας του ενιαίου νομίσματος, αφού ένα αδύναμο ευρώ αυξάνει τον ήδη υψηλό εισαγόμενο πληθωρισμό, εξαιτίας των υψηλότερων τιμών ενέργειας. Το βέβαιο είναι πως ο δανεισμός γίνεται πλέον ακριβός, αφού αυτόματα θα αυξήσει μισή με μία μονάδα τα δάνεια συνδεδεμένα με το Euribor, επιβαρύνοντας τους παλιούς δανειολήπτες με κίνδυνο νέων κόκκινων δανείων και κυρίως περιορίζοντας την πιστωτική επέκταση των επιχειρήσεων.
Το ΕΒΕΠ, εγκαίρως με ανακοίνωσή του είχε επισημάνει ότι, η ενεργοποίηση του όπλου της αύξησης των επιτοκίων, περισσότερο θα σταθεροποιήσει στα σημερινά υψηλά επίπεδα, παρά θα μειώσει τον πληθωρισμό, ενώ το βέβαιο είναι πως ο δανεισμός γίνεται πλέον ακριβός.
Το Επιμελητήριο υπενθύμισε ότι, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε, στις 21 Ιουλίου, την αλλαγή της νομισματικής πολιτικής στην ευρωζώνη με την πρώτη αύξηση των επιτοκίων από το 2011. Η ΕΚΤ αποφάσισε να αντιμετωπίσει επιθετικά τον πληθωρισμό αυξάνοντας τα τρία βασικά επιτόκια κατά 50 μονάδες βάσης.
Ως εκ τούτου, το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης, το επιτόκιο της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και αυτό της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων αυξήθηκαν αντίστοιχα σε 0,50%, 0,75% και 0,00% με ισχύ από τις 27 Ιουλίου 2022. Ως γνωστόν το ράλι του πληθωρισμού στην ΕΕ και της απόλυτης ισοτιμίας ευρώ-δολαρίου, οδήγησαν στην επίσπευση μεγαλύτερης αύξησης των επιτοκίων.
Ταυτόχρονα, η ΕΚΤ παρουσίασε ένα νέο νομισματικό εργαλείο που ονόμασε TPI «Transmission Protection Instrument» σε μια προσπάθεια συγκράτησης των spread. Ανάμεσα στις χώρες που πρόκειται να ωφεληθούν από τον TPI είναι η Ελλάδα, που αντιμετωπίζει διψήφιο πληθωρισμό, καθώς και η Ιταλία που αντιμετωπίζει πολιτικές αναταραχές. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, ο μηχανισμός θα συνοδεύεται από τέσσερις ήπιες δεσμεύσεις για τις κυβερνήσεις που θα το χρησιμοποιήσουν. Από έρευνα του Bloomberg προκύπτει πως το νέο νομισματικό εργαλείο μπορεί να μετριάσει τα σοκ κατακερματισμού, αλλά θα πρέπει πρώτα να πείσει τις αγορές για την αποτελεσματικότητά του, συγκρατώντας και τα spread των γερμανικών ομολόγων αναφοράς, που ελλοχεύουν κινδύνους για το ενιαίο νόμισμα.
Το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο έχει, πάντως, προειδοποιήσει πως η αύξηση των επιτοκίων και η ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής ενδέχεται να πυροδοτήσουν μια νέα κρίση χρέους από την αύξηση στο κόστος δανεισμού των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Παρά ταύτα, για την Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις καλοκαιρινές προβλέψεις αναθεώρησε την προηγούμενη πρόβλεψή ανάπτυξης από 3,5% σε 4%, παρά τις υψηλότερες εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό. Ο ΔΤΚ αναμένεται να είναι υψηλότερος στο 8,9%, σε σύγκριση με 6,3% στο παρελθόν. Ο επίμονος πληθωρισμός φαίνεται να προκαλεί επιβράδυνση στο 2,4% το 2023, σε σύγκριση με 3,1% στις εαρινές προβλέψεις, ενώ η ING προβλέπει ανάπτυξη 4,2% για την Ελλάδα υποκινούμενη από τον τουρισμό. Σημειωτέων πως οι αναλυτές βλέπουν τον πληθωρισμό ακόμα και στο 9,7%, ωστόσο δεν αναμένουν ότι οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις θα εκτροχιάσουν την φετινή ανάπτυξη, ούτε πως οι απειλές από ενέργεια και πληθωρισμό θα σταματήσουν επενδύσεις και τουρισμό.
Σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας με πάνω τις τιμές και κάτω τη ζήτηση η αγορά του οργανωμένου λιανεμπορίου με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία καταγράφει μείωση του όγκου πωλήσεων και άνοδο του κύκλου εργασιών που προέρχεται αποκλειστικά από αυξημένες τιμές και τις ανατιμήσεις του τελευταίου τριμήνου, καθώς η ζήτηση παρουσιάζει αρνητική τάση για το σύνολο των μεγάλων κατηγοριών προϊόντων. Οι κατηγορίες των τροφίμων και ποτών, παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες πληθωριστικές πιέσεις, στο 4,2%, με αποτέλεσμα οι όγκοι πωλήσεων να υποχωρούν κατά -7,5% και ο τζίρος κατά -2%. Τα καύσιμα παρουσιάζουν μείωση όγκου -7% και αύξηση τζίρου 27%, τα είδη σπιτιού μείωση όγκου -10% και αύξηση τζίρου 27%, ενώ η ένδυση και υπόδηση παρουσιάζει διπλή μείωση όγκου και τζίρου, -18% και -13% αντίστοιχα.
Δεδομένων των εξελίξεων τόσο στο πεδίο των εσόδων, όσο και των εξόδων, το υπουργείο Οικονομικών, προετοιμάζεται για την κατάθεση δεύτερου συμπληρωματικού προϋπολογισμού για πρόσθετες δαπάνες στην περιοχή των 2 δισ. ευρώ χωρίς να μεταβάλλεται ο στόχος για το φετινό πρωτογενές έλλειμμα στο 2% του ΑΕΠ. Το ακριβές ύψος των πρόσθετων δαπανών που θα εγγραφούν με τη μορφή του συμπληρωματικού προϋπολογισμού θα κλειδώσει μέσα στον Αύγουστο.
Οσον αφορά στο ενεργειακό. Είναι προφανές ότι η ενεργειακή κρίση που ταλανίζει τις χώρες μέλη της Ε.Ε. απαιτεί ευρωπαϊκή απάντηση, θέση που άλλωστε διατύπωσε και η ελληνική κυβέρνηση. Το ενεργειακό έχει σοβαρή επίπτωση στο λιανικό και χονδρικό εμπόριο της ΕΕ-27 που με βάση τα στοιχεία περιλαμβάνει περίπου 5 εκατ. εταιρίες και είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης του ιδιωτικού τομέα της Ευρώπης, παρέχοντας 26 εκατ. θέσεις εργασίας απευθείας και πολλά εκατομμύρια ακόμη στις αλυσίδες εφοδιασμού του.
Επί της ουσίας το λιανικό και το χονδρικό εμπόριο πλήττονται σοβαρά από την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας. Ως βασική υπηρεσία προς τους πελάτες και την υπόλοιπη αλυσίδα εφοδιασμού, οι τομείς αυτοί δεν μπορεί να σταματήσουν τις υπηρεσίες τους περιμένοντας να σταθεροποιηθούν οι τιμές. Εν τω μεταξύ, ο κλάδος του λιανικού εμπορίου βρίσκεται αντιμέτωπος με καταναλωτές των οποίων η αγοραστική δύναμη επηρεάζεται από τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας. Η τρέχουσα κρίση στις τιμές της ενέργειας κινδυνεύει επίσης να μετατραπεί σε κρίση εφοδιασμού, η οποία θα επιβαρύνει περαιτέρω τις εταιρείες της εφοδιαστικής οι οποίες και πρέπει στην παρούσα συγκυρία να προετοιμαστούν όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ΕΕ έχει δρομολογήσει πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης αυτόν τον χειμώνα. Όμως οι φορείς του εμπορίου επισημαίνουν παράλληλα την αναγκαιότητα για άμεση λήψη μέτρων, όπως οι τιμές τροφοδοσίας δικτύου που μπορούν να επιτρέψουν βιώσιμες επενδύσεις για να μεγιστοποιηθεί η ικανότητά να παραχθεί εναλλακτική ενέργεια και να μοιράζεται ή να αποθηκεύεται, όπου αυτό υπερβαίνει τις ανάγκες ιδίας χρήσης.
Απαραίτητη είναι μια οδηγία για την ενεργειακή φορολογία και εναρμόνιση των βασικών στοιχείων της κρατικής ενίσχυσης, συμπεριλαμβανομένων πιθανών μειώσεων φόρων ή ΦΠΑ, που θα τους επιτρέπουν να ανταποκριθούν στη βραχυπρόθεσμη πρόκληση του αυξανόμενου ενεργειακού κόστους και να επενδύσουν μακροπρόθεσμα στην πρόσβαση και στην παραγωγή εναλλακτικής ενέργειας. Οι αλλαγές που προτείνονται στο πλαίσιο του REPowerEU, για τον εξορθολογισμό και την επιτάχυνση της έκδοσης αδειών, για την εγκατάσταση υποδομών εναλλακτικών πηγών ενέργειας πρέπει να επεκταθούν και σε εγκαταστάσεις, όπου ενοικιάζεται εμπορική ιδιοκτησία από την εταιρεία που επιθυμεί να την εγκαταστήσει.
Η αντιστοίχιση των υποχρεώσεων στο πλαίσιο του REPowerEU και ειδικότερα στην Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων οφείλει να γίνεται ρεαλιστικά σύμφωνα με την ικανότητα των φορέων εκμετάλλευσης να επωμιστούν το κόστος των σημαντικών επενδύσεων που συνεπάγονται, αλλά και τις πρακτικές δυνατότητες που αφορούν τη διαθεσιμότητα εξοπλισμού και ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Να σημειωθεί, ότι αυτό αποτελεί πρόκληση, καθώς καθιστά αδύνατες τις διαδικασίες έγκρισης, αλλά και τη διαθεσιμότητα του εξοπλισμού. Οι τομείς του χονδρικού και λιανικού εμπορίου, έχω επισημάνει κατ’ επανάληψη, ότι μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης και έχουν την ικανότητα να βοηθήσουν στην επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης.
Το λιανικό και χονδρικό εμπόριο είναι σημαντικός χρήστης ενέργειας. Στις χώρες μέλη το σύνολο της λιανικής και χονδρικής θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει κατά προσέγγιση έως και 220-240 TW/h χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, σε συμφωνία με τα οικοσυστήματα που συνήθως θεωρούνται ενεργοβόρα. Ως εκ τούτου, πρέπει να παρασχεθεί πρόσβαση χωρίς διακρίσεις ενισχύσεις και στο εμπόριο για να αντιμετωπίσει βραχυπρόθεσμα τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, να επενδύσει σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας και να αυξήσει την ενεργειακή απόδοση καταστημάτων και χώρων αποθήκευσης. Ο πληθωρισμός κόστους, που προκαλείται από τις τιμές της ενέργειας και των εμπορευμάτων σε αυτήν την κρίση, δημιουργεί ένα σπιράλ στον όγκο πωλήσεων και κύκλο εργασιών με αφενός αρνητικά και αφετέρου θετικά πρόσημα, που σημαίνουν περαιτέρω πίεση στα νοικοκυριά που ήδη βρίσκονται υπό συνθήκες σοβαρών πιέσεων του κόστους διαβίωσης τους.
