Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, η HIV λοίμωξη εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό παγκόσμιο ζήτημα δημόσιας υγείας, καθώς μέχρι στιγμής έχει στοιχίσει περισσότερες από 35 εκατ. ζωές.
Μόνον το 2017, 940.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από αιτίες που σχετίζονται με τον ιό HIV, παγκοσμίως. Στα τέλη της ίδιας χρονιάς, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, υπήρχαν 36,9 εκατ. άνθρωποι που ζούσαν με τον ιό HIV -ο υψηλότερος αριθμός από ποτέ- με 1,8 εκατ. άτομα να έχουν μολυνθεί στη διάρκεια του έτους. Συγκριτικά, το 2000 καταγράφηκαν παγκοσμίως 2,8 εκατ. νέες μολύνσεις, ενώ ο στόχος για το 2020 είναι λιγότερα από 500.000 άτομα. Μάλιστα, υπολογίζεται ότι 1/4 των ατόμων με HIV δεν γνωρίζουν την κατάστασή τους. Το 2017, 21,7 εκατ. άνθρωποι που ζουν με HIV έλαβαν αντιρετροϊκή θεραπεία.
Μακράν η περισσότερο πληγείσα περιοχή είναι η Αφρική, όπου το 2017 ζούσαν 25,7 εκατ. άτομα μολυσμένα με τον HIV. Στη νοτιανατολική Ασία υπήρχαν την ίδια χρονιά 3,5 εκατ. άτομα, στην Αμερική 3,4 εκατ., στην Ευρώπη 2,3 εκατ., στον δυτικό Ειρηνικό 1,5 εκατ. και στην ανατολική Μεσόγειο 350.000 άτομα. Η Αφρική, επίσης, αντιπροσωπεύει πάνω από τα 2/3 του παγκόσμιου συνόλου νέων μολύνσεων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ΠΟΥ, κάθε λεπτό που περνάει, ένα κορίτσι ηλικίας 15 έως 24 ετών μολύνεται με HIV στην υποσαχάρια Αφρική.
Τι είναι ο HIV, τι το AIDS και πώς αντιμετωπίζονται
Ο HIV στοχεύει στο ανοσοποιητικό, αποδυναμώνοντας τα αμυντικά συστήματα των ανθρώπων και καθιστώντας τον οργανισμό τους ευάλωτο έναντι λοιμώξεων και ορισμένων τύπων καρκίνου. Καθώς ο ιός καταστρέφει και εμποδίζει τη λειτουργία των ανοσοκυττάρων, τα μολυσμένα άτομα σταδιακά γίνονται ανοσοανεπαρκή. Η κατάσταση αυτή, οδηγεί σε αυξημένη ευαισθησία σε ευρύ φάσμα λοιμώξεων, καρκίνων και άλλων ασθενειών. Το πλέον προχωρημένο στάδιο της λοίμωξης από τον HIV είναι το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας (AIDS), το οποίο μπορεί να χρειαστεί από 2 έως 15 χρόνια για να αναπτυχθεί, ανάλογα με το άτομο. Το AIDS καθορίζεται από την ανάπτυξη ορισμένων καρκίνων, λοιμώξεων ή άλλων σοβαρών κλινικών συμπτωμάτων.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, οι ομάδες ανθρώπων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης του HIV, είναι άνδρες που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρες, χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, άτομα σε φυλακές και άλλα κλειστά περιβάλλοντα, διεμφυλικοί και εργαζόμενοι στην πορνεία και οι πελάτες τους.
Δεν υπάρχει θεραπεία για λοίμωξη από τον HIV. Ωστόσο, τα αποτελεσματικά αντιρετροϊκά φάρμακα μπορούν να ελέγξουν τον ιό και να βοηθήσουν στην πρόληψη της μετάδοσης έτσι ώστε τα άτομα με HIV λοίμωξη να απολαμβάνουν υγιή, μακρά και παραγωγική ζωή.
Μεταξύ του 2000 και του 2017, οι νέες μολύνσεις από τον HIV μειώθηκαν κατά 36% και οι θάνατοι που σχετίζονται με τον HIV μειώθηκαν κατά 38%, λόγω της θεραπείας με αντιρετροϊκά φάρμακα. Σημειωτέον ότι το 2005 λάμβαναν θεραπεία 2 εκατ. ασθενείς, 8 εκατ. το 2010, 21,7 εκατ. το 2017, ενώ ο στόχος για το 2020 είναι 30 εκατ. και για το 2030, 33 εκατ. άτομα.
Οι στόχοι του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών
Εξάλλου, όπως επισημαίνουν τα Ηνωμένα Έθνη, έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος όσον αφορά τον έλεγχο και τη θεραπεία του HIV, με γνώμονα την ισχυρή και αυξανόμενη παγκόσμια δέσμευση για την επίτευξη των στόχων 90-90-90 έως το 2020. Αυτό σημαίνει ότι έως το 2020, 90% των ατόμων με HIV θα γνωρίζουν την κατάστασή τους, 90% όλων των ανθρώπων που ζουν με HIV θα έχουν πρόσβαση σε αντιρετροϊκή θεραπεία και 90% όλων των ανθρώπων που λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία θα έχουν καταστείλει τον ιό. Το 2017, εκτιμάται ότι 75% των ανθρώπων που ζούσαν με τον HIV γνώριζαν την κατάστασή τους. Μεταξύ αυτών, 79% είχαν πρόσβαση σε αντιρετροϊκή θεραπεία και 81% των ατόμων που είχαν πρόσβαση στη θεραπεία είχαν καταστείλει τον ιό.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Ο συνολικός αριθμός των HIV οροθετικών ατόμων (συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων AIDS) που έχουν δηλωθεί στην Ελλάδα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2017 ανέρχεται σε 16.669. Από τα περιστατικά αυτά, 13.808 (82,84%) ήταν άνδρες, 2.820 (16,92%) ήταν γυναίκες, ενώ για 41 άτομα (0,24%), δεν δηλώθηκε φύλο.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, από την ανάλυση των νέων διαγνώσεων των τελευταίων οκτώ ετών κατά ηλικιακή ομάδα, φαίνεται ότι προεξάρχουσα ηλικιακή ομάδα κατά τη διάγνωση είναι αυτή των 30- 39 ετών, ενώ παρατηρείται αύξηση στο ποσοστό των νέων περιστατικών ηλικίας 40- 49 και ? 50 ετών. Επιπλέον, αναφέρει το Κέντρο, αυξητική είναι η τάση αναφορικά με τη διάμεση ηλικία των νέων περιστατικών HIV κατά τη διάγνωση και ειδικότερα στα άτομα που μολύνθηκαν μέσω απροφύλακτης σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών και μέσω χρήσης ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών.
H επιδημία της HIV λοίμωξης στην Ελλάδα παρουσίασε σημαντική αύξηση κατά τα έτη 2011 και 2012, η οποία αφορούσε κυρίως σε άτομα που μολύνθηκαν μέσω ενέσιμης χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Μείωση του ετήσιου αριθμού διαγνώσεων καταγράφεται από το 2013. Από το 2014 η πορεία της επιδημίας στους χρήστες αυτούς είναι πτωτική.
Το 2017 δηλώθηκαν 628 νέες διαγνώσεις HIV, εκ των οποίων 522 (83,1%) αφορούσαν σε άνδρες και 106 (16,9%) σε γυναίκες. Από τις περιπτώσεις που διαγνώσθηκαν για πρώτη φορά ως HIV το 2017, 93 (14,8%) άτομα είχαν ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξαν κλινικά AIDS εντός του συγκεκριμένου έτους. Σε ποσοστό 46,5% τα περιστατικά που διαγνώσθηκαν το 2017 αφορούσαν σε μεταδόσεις μέσω σεξουαλικής επαφής μεταξύ ανδρών, 22,1% ανέφεραν ότι μολύνθηκαν μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής, 13,7% των μολύνσεων σχετίζονταν με ενδοφλέβια χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, ενώ για 17,5% των περιπτώσεων δεν έχει προσδιοριστεί ο τρόπος μετάδοσης του ιού. Τα περισσότερα περιστατικά, τόσο στους άνδρες (36,8%), όσο και στις γυναίκες (31,2%), ήταν ηλικίας 30- 39 ετών κατά τη διάγνωση.
Παιδιά με HIV λοίμωξη
Το ίδιο έτος, διαγνώστηκε και δηλώθηκε ένα περιστατικό κάθετης μετάδοσης του HIV. Συνολικά, 136 παιδιά ηλικίας μικρότερης από 13 ετών κατά την ηλικία διάγνωσης της HIV λοίμωξης, έχουν δηλωθεί στην Ελλάδα, εκ των οποίων, 93 (68,4%) ήταν αγόρια και 42 κορίτσια (30,9%). Σε ποσοστό 50,7%, τα HIV οροθετικά παιδιά, έχουν μολυνθεί κάθετα, κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού ή του θηλασμού.
Οροθετικοί μη ελληνικής υπηκοότητας
Ο συνολικός αριθμός των HIV οροθετικών ατόμων μη ελληνικής εθνικότητας (συμπεριλαμβανομένων και των περιπτώσεων AIDS) που είχαν δηλωθεί μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2017 ανερχόταν σε 3.045. Από τα περιστατικά αυτά, 1.968 (64,6%) αφορούσαν σε άνδρες, 1.071 (35,2%) σε γυναίκες και 6 (0,2%) σε άτομα όπου δεν είχε δηλωθεί το φύλο. Από το σύνολο των HIV διαγνώσεων έως το τέλος του 2017 τα 674 (22,1%) άτομα είχαν ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξαν κλινικά AIDS. Τα περισσότερα περιστατικά, τόσο στους άνδρες (39,1%) όσο και στις γυναίκες (33,0%), ήταν ηλικίας 30-39 ετών κατά τη διάγνωση. Οι οροθετικές γυναίκες, στην πλειονότητά τους προέρχονταν από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής (47,0%), ενώ οι άνδρες από χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (27,4%).
Διαγνώσεις AIDS
To 2017 διαγνώσθηκαν 112 περιστατικά AIDS, εκ των οποίων 85 (75,9%) ήταν άνδρες και 27 (24,1%) γυναίκες. Από τις περιπτώσεις αυτές, οι 85 (75,9%) είχαν διαγνωσθεί με AIDS εντός τριών μηνών από τη διάγνωση της HIV λοίμωξης. Ποσοστό 40,2% των νέων περιπτώσεων AIDS αφορούσαν άνδρες που είχαν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, ενώ στο 15,2% των περιπτώσεων AIDS, η μετάδοση είχε γίνει πιθανότατα μέσω ενέσιμης χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Η πλειονότητα των νέων περιπτώσεων AIDS αφορούσε σε ηλικίες μεγαλύτερες των 30 ετών κατά τη διάγνωση.
Συνολικά, οι περιπτώσεις AIDS που έχουν δηλωθεί στην Ελλάδα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 2017, ανέρχονται σε 4.094, εκ των οποίων 3.423 (83,6%) ήταν άνδρες και 671 (16,4%) γυναίκες.
Ο αριθμός των θανάτων σε ασθενείς με AIDS το 2017, ανήλθε στα 90 άτομα και η πλειονότητά τους είναι άνδρες.
Β.Κ.
