Στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, στην ασάφεια του νόμου ως προς τις αρμοδιότητες που έχει το ΕΣΡ, καθώς και στην υποστελέχωση του, απέδωσε ο πρόεδρος της Ανεξάρτητης Αρχής, Αθανάσιος Κουτρουμάνος, το πρόβλημα που υπάρχει ως προς την επόπτευση και τον έλεγχο της πολυφωνίας και της ισότιμης παρουσίασης των θέσεων των κομμάτων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
«Είναι σαν να με εφοδιάζει κάποιος με νερό και αλεύρι και να φιλοδοξεί να προκύψει παντεσπάνι», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του ΕΣΡ στα μέλη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, όπου είχε κληθεί να ενημερώσει για θέματα της αρμοδιότητας του.
Στην Επιτροπή, είχε σημειωθεί παράλληλα έντονη αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και κομμάτων της αντιπολίτευσης, με επίκεντρο την πολυφωνία και την αναλογική εκπροσώπηση των κομμάτων στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης, καθώς και την κρατική ενίσχυση τους -και κυρίως σε ό,τι αφορά το κονδύλι ύψους 11 εκατ. ευρώ για τη διαφημιστική καμπάνια «Μένουμε Σπίτι».
Απαντώντας στις κατηγορίες της αντιπολίτευσης, που έκανε λόγο για προσπάθεια χειραγώγησης και φίμωσης της ενημέρωσης από τη κυβέρνηση, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ, Σπήλιος Λιβανός, αντέτεινε ότι «η παράταξη της Νέας Δημοκρατίας διαχρονικά επιδίωκε τη διασφάλιση της πολυφωνίας και της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ».
Παράλληλα, αναγνώρισε, ότι «ο ρόλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης δεν είναι να διατάσσει αλλά να νουθετεί».
Νωρίτερα, ο κ. Κουτρουμάνος, απέρριψε τις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης που επέρριπτε για ευθύνες στο ΕΣΡ ως προς τη χειραγώγηση της ενημέρωσης από ΜΜΕ και τη μονόπλευρη παρουσίαση των θέσεων της κυβέρνησης, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Μέρες που είναι δεν θέλω να στενοχωρώ κανέναν, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των ευθυνών και των αρμοδιοτήτων που πιστώνουν στο ΕΣΡ δεν τις έχει. Αυτές τις αρμοδιότητες δεν τού τις έχει αναθέσει κανένας νόμος. Η απάντηση στα ερωτήματα που τέθηκαν είναι ότι καμία αρμοδιότητα εκ του νόμου δεν έχει, για να κάνει κάτι σε αυτά που του πιστώνουν».
Στη συνέχεια, ο κ. Κουτρουμάνος μίλησε για δυσχέρειες, νομικές και πρακτικές, που υπάρχουν.
«Η ελευθερία έκφρασης και η πολιτική πολυφωνία θα ήταν ευχής έργο να αποτελούσε παράδοση και όχι ζητούμενο. Οι αποφάσεις του ΣτΕ θέτουν ένα υπαρκτό πρόβλημα. Το ΕΣΡ για να επιβάλει διοικητές κυρώσεις επιβάλλεται να κάνει ποιοτική αξιολόγηση των ειδήσεων. Όμως με την υπάρχουσα υποδομή και στελέχωση του ΕΣΡ δεν μπορεί να γίνει αυτό», τόνισε και προσέθεσε:
«Για να εφαρμοστεί ο νόμος δεν αρκεί να είναι ψηφισμένος, αλλά πρέπει και το ουσιαστικό περιεχόμενο να είναι πρακτικά εφαρμόσιμο. Υπάρχουν πολύ σοβαρά εμπόδια, προβλήματα και δυσχέρειες, νομικές και πρακτικές. Η πιο σοβαρή δυσκολία είναι νομική και προέρχεται από το ότι η πολύ σπουδαία συνταγματική αρχή της ελευθερίας έκφρασης και της πολιτικής πολυφωνίας συνδέεται και συμπλέκεται -και τυπικώς φαίνεται να είναι σε αντίφαση- με άλλες αξίες, όπως είναι η αρχή ελευθερίας έκφρασης του δημοσιογράφου. Η δεύτερη δυσκολία προέρχεται από το ότι οι διατάξεις των αόριστων νομικών εννοιών έχουν ανάγκη ερμηνείας για να είναι πρακτικώς εφαρμόσιμες. Το καθήκον αυτής της ερμηνείας ανατέθηκε ευθέως στο ΕΣΡ. Είναι αλήθεια ότι στο παρελθόν επέβαλε διοικητικές κυρώσεις σε τηλεοπτικούς σταθμούς για παραβίαση της πολιτικής πολυφωνίας. Όμως σχεδόν καμία από τις αποφάσεις αυτές δεν επιβίωσε, καθώς το ΣτΕ τις ακύρωσε όλες με το πανομοιότυπο αυτό σκεπτικό που κατέστη και πάγια νομολογία. Αβλαβώς και ακινδύνως δεν μπορεί να παραγνωρίζεις τη νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου».
Στο σημείο αυτό, ο πρόεδρος του ΕΣΡ επικαλέστηκε πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία, όπως είπε, «ο πυρήνας για την κατοχύρωση της δημοσιογραφικής ελευθερίας είναι η ευχέρεια του δημοσιογράφου να αξιολογεί, να επιλέγει από το σύνολο των κομμάτων και να μεταδίδει το γεγονός της επικαιρότητας».
«Όταν συνεπώς το ΕΣΡ επιβάλει κυρώσεις σε ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό οφείλει να αιτιολογήσει τεκμηριωμένα την απόφαση του για το αν παραβιάστηκαν οι κανόνες της πολιτικής πολυφωνίας. Πρέπει δηλαδή να παρακολουθήσει για σημαντικό χρονικό διάστημα τις απόψεις και δραστηριότητες των κομμάτων και να εκτιμήσει ποιες ήταν άξιες μεταδόσεων και να διαπιστώσει αν μεταδόθηκαν ή όχι στον ανάλογο βαθμό. Σε ποιο βαθμό όμως αυτά μπορεί να υλοποιηθούν, για εμένα είναι ένα μικρό μυστήριο», επισήμανε και συμπλήρωσε:
«Η εφαρμογή του νόμου θέτει πρακτικά ζητήματα για την πολιτική πολυφωνία. Η διαρκής έρευνα για την πολιτική πολυφωνία που ξεκίνησε το 2008 από την Ερευνητική Ομάδα και αποτελούνταν από 5 άτομα, τα οποία αυξάνονταν κατά τις προεκλογικές περιόδους, σήμερα διεξάγεται από ένα άτομο. Υπήρξαν διαρκείς αποδυναμώσεις της Ερευνητικής Ομάδας του ΕΣΡ για την πολιτική πολυφωνία».
«Νομοθετικές πρωτοβουλίες δεν έχει δικαίωμα να αναλάβει το ΕΣΡ σε καμία περίπτωση. Αυτή η αρμοδιότητα ανήκει στη Βουλή και στη κυβέρνηση. Επομένως τα μέτρα που προτείνετε να εφαρμοστούν από το ΕΣΡ δεν έχουν καμία συνταγματική βάση», υποστήριξε ο κ. Κουτρουμάνος.
Η τελευταία αυτή αποστροφή του προέδρου του ΕΣΡ προκάλεσε τη παρέμβαση του προέδρου της Επιτροπής Θεσμών Θανάση Μπούρα που αντέτεινε ότι «μέσω της διαδικασίας του Κανονισμού της Βουλής υπάρχει η δυνατότητα στο ΕΣΡ να προτείνει μέτρα για να νομοθετηθούν από το Κοινοβούλιο».
Αντιπαράθεση κυβέρνησης-αντιπολίτευσης
Από την πλευρά του, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Βούτσης, έκανε λόγο για «μείζον πρόβλημα λειτουργίας της Δημοκρατίας» που προέκυψε σε ό,τι αφορά τον πολιτικό πλουραλισμό, ιδιαίτερα στο πρώτο δίμηνο της κρίσης της πανδημίας του κορονοϊού.
«Το ΕΣΡ και κατά το νόμο και κατά το Σύνταγμα έχει την ευθύνη της διασφάλισης του πολιτικού πλουραλισμού και της αντικειμενικής και επί ίσης όροις μετάδοσης των ειδήσεων. Έχουμε καταγράψει συντριπτικά στοιχεία που καταδεικνύουν ότι υπήρξε τεράστιο έλλειμμα πολιτικού πλουραλισμού, όχι μόνο από τα ιδιωτικά κανάλια αλλά και από την ΕΡΤ, πάνω σε κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα που προέκυψαν από την πανδημία του κορονοϊού όπως τα μέτρα που αφορούν την υγεία και την επανεκκίνηση της οικονομίας. Δεν ακούστηκε τίποτα από όσους είχαν αντίθετη άποψη», επισήμανε χαρακτηριστικά ο κ. Βούτσης και προσέθεσε:
«Είναι πρωτοφανές να γίνεται παρέλαση υπουργών στα ΜΜΕ και να εκθέτουν τις απόψεις τους χωρίς παρουσία δημοσιογράφων και να μην γίνεται καμία συζήτηση. Αυτό είναι σκάνδαλο και ένα πολύ αρνητικό στοιχείο. Είμαστε, μαζί με την Ουγγαρία, στις τρεις τελευταίες ευρωπαϊκές θέσεις σχετικά με την κάλυψη και μετάδοση των θέσεων και απόψεων της αντιπολίτευσης. Για τα 100 γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα με την πανδημία μόνο για τα 7 καλύπτονται οι απόψεις της αντιπολίτευσης».
Ο κ. Βούτσης, επανέλαβε ακόμα το αίτημα του κόμματος του να δοθούν όλα τα στοιχεία σχετικά με το κονδύλι των 11 εκατ. για ενίσχυση των ΜΜΕ, τονίζοντας ότι «είναι ζήτημα δημοκρατίας να υπάρξει πλήρης διαφάνεια».
«Υπάρχει χειραγώγηση της πολυφωνίας πλήρης σιωπή στα ΜΜΕ για τις απόψεις της αντιπολίτευσης και μία απαράδεκτη μονοφωνική άποψη. Είμαστε ανοχύρωτοι ενώπιων φαινομένων χειραγώγησης της πολυφωνίας από τη κυβέρνηση και μη εφαρμογής των συνταγματικών διατάξεων από τα ΜΜΕ σε σχέση με το ρόλο που έχουν», ανέφερε προσθέτοντας:
«Αλίμονο αν βγει το συμπέρασμα ότι το ΕΣΡ, δια του Συμβουλίου της Επικρατείας και της κυβερνητικής πολιτικής, είναι με ψηλά τα χέρια» προσέθεσε ο κ. Βούτσης και κατέληξε:
«Από πλευράς κυβέρνησης γίνεται μία ευθεία και συνεχής παραβίαση των συνταγματικών κανόνων και ζητούμε από το ΕΣΡ να την εγκαλέσει ώστε να πάρει τα αναγκαία μέτρα για να λειτουργήσει η αναγκαία δημοκρατία».
Απαντώντας στις αιτιάσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης για υπερεκπροσώπηση της κυβέρνησης και της Νέας Δημοκρατίας στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ Σπήλιος Λιβανός αντέτεινε ότι «η σύγκριση θα πρέπει να γίνεται με τις εμφανίσεις των βουλευτών της ΝΔ σε σχέση με τις εμφανίσεις των βουλευτών των άλλων κομμάτων, και όχι με τα κυβερνητικά στελέχη, και πάντα με την αναλογικότητα της δύναμης των κομμάτων» και σημείωσε: «Αυτονόητα, εν μέσω της πανδημίας, τα κυβερνητικά στελέχη, τα οποία εξειδικεύουν τα κυβερνητικά μέτρα να προβάλλονται περισσότερο».
Σχολιάζοντας δε, τις αιτιάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τη τηλεοπτική καμπάνια, είπε ότι υπήρξε η βέλτιστη ενημέρωση της Πολιτείας απέναντι στις αβάσιμες και αστήριχτες ειδήσεις και τα fake news και προσέθεσε ότι όλες οι αποφάσεις των υπουργών υπάρχουν στη Διαύγεια. «Ο αρμόδιος υφυπουργός Στέλιος Πέτσας έδωσε απαντήσεις, ξεκαθάρισε ότι γίνεται ενδελεχέστατος έλεγχος και όλα τα στοιχεία θα δουν στη δημοσιότητα», τόνισε ο κ. Λιβανός ενώ επισήμανε ότι όλες οι πληρωμές γίνονται από το υπουργείο Οικονομικών το οποίο ελέγχει τα πάντα και θα δώσει απόλυτο απολογισμό.
«Η ενημέρωση είναι η καλύτερη άμυνα του κράτους για την προστασία ανθρώπινων ζωών. Η όλη διαδικασία είναι απόλυτα διαυγής, οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις έχουν δημοσιευθεί στην Διαύγεια, ενώ θα υπάρξει και δημοσιοποίηση των χρημάτων που δόθηκαν σε κάθε μέσο ενημέρωσης. Η αμοιβή, δε, της εταιρείας που ανέλαβε το έργο αυτό αποτελεί ποσοστό πολύ λιγότερο από 1% ή από 0,5% των δημόσιων δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Εκ του συνολικού ποσού, δε, των 20 εκατομμύριων, το 30% θα διατεθεί στα περιφερειακά ΜΜΕ», υπογράμμισε ο κ. Λιβανός.
Ο γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΙΝΑΛ Βασίλης Κεγκέρογλου, τόνισε ότι κανείς δεν ζητά από το ΕΣΡ να μετρά με υποδεκάμετρο αν τηρείται ή όχι από τα ΜΜΕ η πολιτική πολυφωνία, ωστόσο όπως είπε, «πρέπει όπου διαπιστώνει ότι υπάρχει ωμή παραβίαση των κανόνων, να πέφτει πέλεκυς». Υποστήριξε παράλληλα ότι «το τελευταίο διάστημα έχουν χειροτερεύσει τα πράγματα σχετικά με την πολυφωνία και τον πλουραλισμό, που αποτελούν όλο και περισσότερο μακρινό παρελθόν αλλά και αόριστο μέλλον».
«Η κυβερνητική επιλογή, να υποκατασταθεί η πολιτική πολυφωνία με την κυβερνητική μονοφωνία, ο πλουραλισμός με την αυθεντία και η δημιουργική διακομματική παράθεση των απόψεων, με την άγονη δικομματική αντιπαράθεση του άσπρου-μαύρου, εξυπηρετεί μεν τις κυβερνητικές σκοπιμότητες και τις μικροκομματικές της επιδιώξεις, αλλά λειτουργεί εις βάρος της Δημοκρατίας, των συμφερόντων της Ελλάδας και των πολιτών», υπογράμμισε ο κ. Κεγκέρογλου και συμπλήρωσε:
«Το ΕΣΡ έχει ένα υπέρτατο καθήκον και μπορεί να το εκπληρώσει χωρίς υποδεκάμετρο και διαταγές αλλά με αξιοποίηση όλων των θεσμικών εργαλείων και αρμοδιοτήτων που διαθέτει από το Σύνταγμα και τους νόμους που επιτάσσουν ένα ρόλο εξισορρόπησης, σε σχέση με την κεντρική εξουσία και αντιπαράθεσης με τις κυβερνητικές ή άλλες σκοπιμότητες και μάλιστα όσες προωθούνται και επιχειρούνται μέσω της αδιαφανούς και επιλεκτικής χρηματοδότησης των μέσων επικοινωνίας, με χρήματα του φορολογούμενου πολίτη».
Έντονα επικριτικός εμφανίστηκε ο βουλευτής του ΚΚΕ Γιάννης Δελλής, κάνοντας λόγο για τηλεοπτική καραντίνα του κόμματος του ακόμα και από τη δημόσια τηλεόραση, ενώ επιτέθηκε και στον ΣΥΡΙΖΑ κατηγορώντας τον για υποκριτικές διαμαρτυρίες και τονίζοντας ότι έχει μεγάλες ευθύνες για το καθεστώς λειτουργίας των ΜΜΕ.
«Όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας, σε καραντίνα δεν μπήκαν μόνο τα εργατικά δικαιώματα του ελληνικού λαού αλλά και το συνταγματικό του δικαίωμα για αντικειμενική ενημέρωση. Όχι ότι δεν γινόταν αυτό και παλαιότερα αλλά τώρα η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη», σημείωσε ο κ. Δελλής και προσέθεσε:
«Αυτή την περίοδο, εν μέσω πανδημίας, έχουμε αναπαραγωγή του κυβερνητικού αφηγήματος που εστιάζεται στην ατομική ευθύνη και αποσιωπά την υποχρέωση και τις ευθύνες του κράτους. Εξοβελίζεται κάθε διαφορετική φωνή η οποία είναι ενοχλητική από τα ΜΜΕ ακόμα και από τη δημόσια τηλεόραση. Σε αυτή τη τηλεοπτική καραντίνα εντάσσεται και το ΚΚΕ. Και στις διαμαρτυρίες μας για τη κατάφωρη παραβίαση της παρουσίασης, αναλογικά των θέσεων των κομμάτων, απαντούν με αστήριχτες δικαιολογίες».
«Να θυμίσουμε ότι στη κρατική ΕΡΤ επί ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε να αναστηθεί ο Λάζαρος για να βγει βουλευτής του ΚΚΕ», σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Δελλής. Τόνισε ακόμα ότι «το νέο τηλεοπτικό τοπίο που διαμορφώθηκε είναι αποτέλεσμα του νόμου Παπά-ΣΥΡΙΖΑ που έδωσε τα κανάλια σε επιχειρηματίες χωρίς καν να διασφαλίσει στοιχειώδους όρους αντικειμενικής ενημέρωσης».
«Αυτό που συνέβαινε και συμβαίνει με την ενημέρωση είναι απαράδεκτο και δεν μπορεί να γίνει ανεκτό και έχει ευθύνη και το ΕΣΡ», κατέληξε ο βουλευτής του ΚΚΕ .
Ο εκπρόσωπος της Ελληνικής Λύσης Αντώνης Μυλωνάκης, κατηγόρησε τον πρόεδρο του ΕΣΡ ότι «δεν έδωσε καμία εξήγηση ούτε ανέλαβε καμία ευθύνη, για τον απαράδεκτο τρόπο που λειτουργούν τα ΜΜΕ, χειραγωγώντας την ενημέρωση», ενώ χαρακτήρισε «παραμύθια της Χαλιμάς», όσα υποστήριξε για το ΣτΕ.
«Ήρθατε να μας πείτε ότι δεν μπορούμε να πολεμήσουμε, ότι δεν έχετε ούτε όπλα; Τότε ποιος ο λόγος να υπάρχει το ΕΣΡ; Αν υπάρχει πρόβλημα, η Βουλή μπορεί να λύσει τα νομοθετικά κενά που υπάρχουν», συμπλήρωσε ο κ. Μυλώνακης.
Η βουλευτής του ΜέΡΑ25 Σοφία Σακοράφα τόνισε την ανάγκη να υπάρξει απόλυτη διαφάνεια ως προς τις διευκολύνσεις για την στήριξη των ΜΜΕ ενώ επισήμανε ότι ο «πλουραλισμός και η πολυφωνία είναι προϋπόθεση της δημοκρατίας».
«Δεν θα έπρεπε το ΕΣΡ να παρέμβει όταν η κυβέρνηση μοιράζει 11 εκατ. ευρώ για προβολή κοινωνικών μηνυμάτων προς τα ΜΜΕ;», ανέφερε μεταξύ άλλων η κ. Σακοράφα ζητώντας από τον πρόεδρο της Ανεξάρτητης Αρχής, «να δώσει σαφείς εξηγήσεις» και τονίζοντας ότι «οφείλει να διαδραματίσει το θεσμικό του ρόλο όπως ορίστηκε από το Σύνταγμα».
Η κ. Σακοράφα, μίλησε ακόμα για φίμωση των βουλευτών της αντιπολίτευσης, «που δεν παρουσιάζονται όχι μόνο από τα ιδιωτικά κανάλια αλλά και από την ΕΡΤ, κάτι όμως που συνέβαινε και στο παρελθόν, όπως είπε.
Απαντώντας στις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης για τη δημόσια τηλεόραση, ο κ. Λιβανός τόνισε ότι για τη δημοκρατική παράταξη της ΝΔ, η αμεροληψία και η αναβάθμιση της δημόσιας τηλεόρασης είναι πρώτη προτεραιότητα.
«Ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία και η κριτική που γίνεται υπάρχει παντού. Η άποψη του κ. Τσίπρα για τα οικονομικά μεταδόθηκε, παρουσιάστηκε σε πολύ καλό, θα έλεγα και υπερβολικό, επίπεδο. Δεν θέλω να συγκρίνω τη δημόσια τηλεόραση με την εποχή του ΣΥΡΙΖΑ. Ας σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Εμείς δεν θα μπούμε σε μικροπολιτικό διάλογο», υπογράμμισε.
Ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Μάριος Κάτσης, υποστήριξε ότι «ποτέ άλλοτε όσο σήμερα δεν υπήρχε τόσο σφιχτός εναγκαλισμός των ΜΜΕ με κυβέρνηση», και προσέθεσε ότι «οι ειδήσεις φιλτράρονται σαν να υπάρχει ένα κέντρο συντονισμού ενημέρωσης».
«Είναι κοινός τόπος ότι ειδικά μετά τη πανδημία, κάτι δεν πάει καθόλου καλά με την ενημέρωση. Οι ευρωπαϊκές έρευνες τοποθετούν την Ελλάδα στην τελευταία θέση», ανέφερε η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σία Αναγνωστοπούλου.
«Έχετε ευθύνη αν δεν μπορεί το ΕΣΡ να εκπληρώσει τον ρόλο του για την κατοχύρωση της ελευθερίας έκφρασης και της πολιτικής πολυφωνίας. Για να υπάρξει καλύτερη κατάσταση στο Ραδιοτηλεοπτικό τοπίο εξαρτάται από τις δικές σας ενέργειες και δεν καλύπτεται από τη δικαιολογία ότι δεν αρκούν τα χρήματα», σημείωσε ο πρώην υπουργός και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Κατρούγκαλος.
