Είκοσι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τα εγκαίνια του μετρό της Αθήνας που άλλαξε ριζικά τον τρόπο μετακίνησης εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών της πρωτεύουσας. Στις 29 Ιανουαρίου εγκαινιάστηκε η λειτουργία του Μετρό της Αθήνας, επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη, και επιτράπηκε η δωρεάν μετακίνηση των επιβατών για δύο ημέρες προκειμένου να εξοικειωθούν με το νέο μέσο.
Ο δημοσιογράφος του ΑΠΕ/ΜΠΕ Αλέκος Λιδωρίκης περιγράφει στο βιβλίο του «Αθήνα-Περιηγήσεις και Ίχνη (Εκδόσεις Παρουσία) την πρώτη εκείνη ημέρα λειτουργίας του μετρό της Αθήνας και το συγκρίνει με άλλα μετρό του κόσμου. «Τα μετρό του κόσμου, «κρύβουν» τις δικές τους ιστορίες, που συνδέονται με την ιστορία των χωρών όπου λειτουργούν και αντανακλούν την καθημερινότητα των επιβατών. Αποκαλύπτουν νοοτροπίες και συνήθειες, αποτυπώνουν τις αλλαγές στο χρόνο, τις μεταβολές στις τεχνολογίες. Από τα πρόσωπα των επιβατών μπορείς να αισθανθείς τις χαρές τους, τις λύπες τους, τις προσδοκίες τους. Μετρό του κόσμου, οι Γέφυρες που ενώνουν ανθρώπους διαφόρων χωρών, φυλών και πολιτισμών», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αλέκος Λιδωρίκης.
Αναφέρει για την πρώτη ημέρα του μετρό της Αθήνας
«Σύνταγμα, τέλη Ιανουαρίου 2000. Παρουσία της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας του τόπου έγιναν τα εγκαίνια ενός έργου πνοής για την πρωτεύουσα, όνειρο για πολλές γενιές, που το άκουγαν για χρόνια στο σχεδιασμό για την αναβάθμιση της πόλης, του μετρό της Αθήνας. Εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι και επισκέπτες της πρωτεύουσας είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν χωρίς εισιτήριο για ένα διήμερο σε όλους τους σταθμούς, νιώθοντας εθνική υπερηφάνεια για το υψηλής ποιότητας και αισθητικής έργο που αναδεικνύει την ιστορία της πόλης, καθώς χάρη στην κατασκευή του μετρό της Αθήνας, πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή στην πρωτεύουσα (79.000 τ.μ.) η οποία έφερε στο φως περισσότερα από 50.000 αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική περίοδο έως τη σύγχρονη εποχή. Σήμερα, σε έξι κεντρικούς σταθμούς του μετρό, εκτίθενται αρχαία αντικείμενα σε δημόσιο χώρο πίσω από καλαίσθητες προθήκες. Σήμερα, το μετρό της Αθήνας, εξακολουθεί να είναι το ίδιο εντυπωσιακό, λαμπερό, καθαρό και είναι ένα από τα πιο μοντέρνα και καλαίσθητα μετρό διεθνώς κατά γενική ομολογία.
Η ιστορία όμως του σιδηρόδρομου και του μετρό της Αθήνας δεν ξεκινά το 2000. Ξεκινάει το 1869 όταν Βρετανοί επιχειρηματίες ίδρυσαν τους Σιδηρόδρομους Αθηνών-Πειραιώς (ΣΑΠ), ένα ατμοκίνητο σιδηρόδρομο που συνέδεε το λιμάνι του Πειραιά με την Αθήνα (Θησείο). Το 1875 η Εταιρεία πέρασε σε ελληνικά συμφέροντα και το 1895 επεκτάθηκε η γραμμή από το Θησείο έως το κέντρο της Αθήνας, στην πλατεία Ομονοίας. Το 1904 ο σιδηρόδρομος μετατράπηκε σε ηλεκτροκίνητο και η μετέπειτα ιστορία του συνδέεται με την ανάπτυξη των συγκοινωνιών της πρωτεύουσας».
Στο βιβλίο του ο Αλέκος Λιδωρίκης κάνει και μια αναδρομή σε άλλα μετρό του κόσμου που είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί σε διάρκεια δημοσιογραφικών αποστολών:
«Στο Τόκιο: Με γοργό βηματισμό, αλλά σταθερό ρυθμό, περπατούν, χωρίς να σταματούν. Με business ντύσιμο. Σαν ένα ορμητικό ποτάμι που αν προσπαθήσεις να κολυμπήσεις ανάποδα στη ροή του νερού, δύσκολα θα καταφέρεις να μην σε παρασύρει. Κάπου κάπου επιβραδύνουν, κάνουν μια μικρή υπόκλιση και συνεχίζουν. Κανείς δεν τρώει καθώς κινείται, κανείς δεν μιλάει δυνατά. […] Απελπισμένος προσπαθούσα να προσανατολιστώ. Πινακίδες μόνον στα γιαπωνέζικα, κάτι που άλλαξε χρόνια αργότερα. Η συνεννόηση στα αγγλικά αδύνατη. Και εκεί που κοιτούσα για ώρα έναν χάρτη, ως από μηχανής Θεός εμφανίστηκε ο απανταχού συμπατριώτης! Τι ανακούφιση. Μου σημείωσε σε ένα χαρτί αναλυτικά τη διαδρομή και με αποχαιρέτησε. Καθώς προσπαθούσα να μπω στο βαγόνι του μετρό, ο συνωστισμός δύσκολα περιγράφεται, μια έκπληξη με περίμενε: Ένιωσα να με σπρώχνουν με δύναμη αλλά απαλά δύο κύριοι με μπλε κουστούμια και άσπρα γάντια. Οι διάσημοι, όπως διάβασα αργότερα, εργαζόμενοι του μετρό στο Τόκιο, που έχουν ως καθήκον να τακτοποιούν τους επιβάτες σε ώρες αιχμής.[…] Η έναρξη λειτουργίας του μετρό στο Τόκιο, μας γυρνάει πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Σήμερα οι εταιρίες λειτουργίας του είναι δύο και οι σταθμοί του περισσότεροι από 300. Σε πολλούς σταθμούς συναντάς τα ιδιότυπα ξενοδοχεία-κάψουλες, που ίσα ίσα χωράει ένα άτομο να μπει σε κάθε «δωμάτιο» και στα οποία καταφεύγουν συνήθως εργαζόμενοι που έχασαν το τελευταίο τρένο ή θέλουν να πάνε νωρίς στη δουλειά τους.
Στο City του Λονδίνου: Στο αρχαιότερο μετρό στον κόσμου, στο σταθμό City του Λονδίνου, η ιστορία του οποίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία των τελευταίων τριών αιώνων της βρετανικής πρωτεύουσας. Πολλοί σταθμοί του χρησιμοποιήθηκαν ως καταφύγια στους βομβαρδισμούς του Λονδίνου στη διάρκεια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, ενώ κάποιοι άλλοι χρησίμευσαν για να αποθηκευτούν τα εκθέματα του Βρετανικού Μουσείου.
Πολύβουο. Πολυπολιτισμικό, με ανθρώπους κάθε φυλής και ηλικίας, με ντύσιμο από τα κλασικά βρετανικά κουστούμια του City του Λονδίνου με τις λευκές ρίγες και τα γυναικεία ταγιέρ με την κοντή φούστα και τα ψηλά τακούνια, αλλά και τα τζάκετ με τις κουκούλες, τα φαρδιά τεράστια παντελόνια που φοράνε οι νέοι της εποχής. Όλοι στο ίδιο βαγόνι, διαβάζοντας βιβλίο ή εφημερίδα, κρατώντας μια ομπρέλα, ακούνητοι μέχρι και τη στιγμή που θα ανοίξει η πόρτα να κατέβουν […]
Σε κάποιους σταθμούς τα παλιά ασανσέρ οδηγούν τους επιβάτες δεκάδες μέτρα κάτω από τη γη, όποιος είναι κλειστοφοβικός δεν σκέφτεται καν να μπει. Η ιστορία του λονδρέζικου μετρό, το«Τube», όπως καθιερώθηκε να λέγεται, ξεκινά το 1863 όταν άρχισε η λειτουργία της πρώτης υπόγειας γραμμής που συνέδεε το Πάντιγκτον με το Φάρινγκτον. Το 1911 κάνουν την εμφάνισή τους οι κυλιόμενες σκάλες, ενώ λίγα χρόνια αργότερα το χειροκίνητο άνοιγμα των θυρών στα βαγόνια αντικαθίσταται από κεντρικό σύστημα ανοίγματος – κλεισίματος με πεπιεσμένο αέρα, πρωτοποριακό για την εποχή του. Το μετρό του Λονδίνου έχει σήμερα 270 σταθμούς με 11 γραμμές και διακινεί σε ετήσια βάση περισσότερο από ένα δισ. επιβάτες. Σε κάθε απεργία του το Λονδίνο παραλύει.
Στη Μόσχα: Μετρό Μόσχας, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, σε δημοσιογραφική αποστολή. Στάση μετρό Komsomolskaya, ο σταθμός διακοσμείται με τοιχογραφίες του Pavel Morin εμπνευσμένες από το λόγο που εκφώνησε ο Στάλιν το 1941, κατά τον οποίο κάλεσε τον Alexander Nevsky και άλλους ιστορικούς ήρωες να εμπνεύσουν τον ρωσικό λαό. Ένας εντυπωσιακός σταθμός-μουσείο, όπως οι περισσότεροι του μετρό της Μόσχας που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1935 και σήμερα μεταφέρει μέσω των 200 σταθμών του περισσότερους από εννέα εκατομμύρια επιβάτες κάθε χρόνο.
Στη Νέα Υόρκη: Δεκαετία 2000, στο σκοτεινό, μελαγχολικό υπόγειο μετρό της Νέας Υόρκης, στο Μανχάταν, από το λιμάνι με προορισμό την πέμπτη λεωφόρο. Μεσάνυχτα. Το τόλμησα, καθώς είχα ακούσει ότι η εγκληματικότητα έχει περιορισθεί σε σχέση με παλαιότερα και οι μετακινήσεις είναι πια ασφαλείς. Ελάχιστοι επιβάτες, απόλυτη ησυχία. Ο συρμός ξαφνικά σταματά ανάμεσα σε δύο σταθμούς, για κάποια λεπτά σβήνουν τα φώτα. Από τις στιγμές που παγώνεις. Ο θόρυβος από το σύρσιμο του συρμού στις ράγες που ακούγεται ξανά είναι μια ανακούφιση, μένει όμως μια ανάμνηση που δύσκολα μπορώ να ξεχάσω.
Το σύστημα υπόγειων και υπέργειων αστικών σιδηροδρόμων της Νέας Υόρκης είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο εκτεταμένα δίκτυα αστικών συγκοινωνιών στον κόσμο, με περισσότερους από 450 σταθμούς που μεταφέρουν πέντε εκατομμύρια επιβάτες τις καθημερινές και δεν κλείνει ποτέ.
