Με κέρδη που υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 24 δισ. ευρώ τον χρόνο, εισαγωγές από τρεις ηπείρους, μεγάλη εσωτερική παραγωγή, αλλά και εξαγωγές σε διάφορες χώρες, η «αγορά ναρκωτικών» στην Ευρώπη φαίνεται να διανύει μια ιδιαίτερα… «δυναμική» φάση.
Οπως αναφέρεται σε έκθεση της Europol (Δεκέμβριος 2017), η αγορά ναρκωτικών παραμένει η μεγαλύτερη εγκληματική αγορά στην ΕΕ. Περισσότερο από το ένα τρίτο των εγκληματικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ εμπλέκονται στην παραγωγή ή διακίνηση διαφόρων τύπων ναρκωτικών. Από αυτά, το μεγαλύτερο μερίδιο αντιστοιχεί στην κάνναβη (38%) και ακολουθούν η ηρωίνη (28%) και η κοκαΐνη (24%). Τα τεράστια κέρδη που προκύπτουν από το εμπόριο ναρκωτικών χρηματοδοτούν διάφορες άλλες δραστηριότητες που επιτρέπουν στις εγκληματικές ομάδες να ευημερούν και να αναπτύσσονται σε βάρος της υγείας και της ασφάλειας των πολιτών της ΕΕ.
Εξάλλου, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά, που συνέταξε φέτος (2018) το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ, σε παγκόσμιο επίπεδο, η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών συντηρείται τόσο από την εγχώρια παραγωγή όσο και από ναρκωτικά που διακινούνται λαθραία από άλλες περιοχές του κόσμου. Η Λατινική Αμερική, η Δυτική Ασία και η Βόρεια Αφρική αποτελούν σημαντικές πηγές προέλευσης των ναρκωτικών που εισέρχονται στην Ευρώπη, ενώ η Κίνα είναι πηγή προέλευσης νέων ψυχοδραστικών ουσιών. Πέραν αυτού, η Ευρώπη διαδραματίζει ρόλο διαμετακομιστικού κέντρου για κάποια ναρκωτικά και κάποιες πρόδρομες ουσίες που προορίζονται για άλλες ηπείρους. Αποτελεί επίσης τόπο παραγωγής κάνναβης και συνθετικών ναρκωτικών. Η παραγόμενη κάνναβη προορίζεται κυρίως για εγχώρια κατανάλωση, ενώ μέρος των παραγόμενων συνθετικών ναρκωτικών εξάγεται σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Μεγάλες αγορές κάνναβης, ηρωίνης και αμφεταμινών υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες από τη δεκαετία του 1970 ή του 1980. Με την πάροδο του χρόνου καθιερώθηκαν και άλλες ουσίες, όπως η MDMA (ecstasy) και η κοκαΐνη τη δεκαετία του 1990. Η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών συνεχίζει να εξελίσσεται, καθώς την τελευταία δεκαετία εμφανίστηκε ευρύ φάσμα νέων ψυχοδραστικών ουσιών. Στις πρόσφατες αλλαγές της αγοράς παράνομων ουσιών, που σχετίζονται κυρίως με την παγκοσμιοποίηση και τη νέα τεχνολογία, συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η καινοτομία στην παραγωγή και στις μεθόδους διακίνησης ναρκωτικών και η καθιέρωση νέων οδών διακίνησης.
Χρήστες ναρκωτικών
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, περισσότεροι από 92 εκατ. ενήλικες, ή ελαφρώς πάνω από ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους ηλικίας 15- 64 ετών, εκτιμάται ότι έχει κάνει χρήση παράνομης ουσίας κατά τη διάρκεια της ζωής του. Δοκιμή χρήσης ουσιών αναφέρεται πιο συχνά από άνδρες (56 εκατ.) παρά από γυναίκες (36,3 εκατ.). Εκτιμάται, επίσης, ότι 18,9 εκατ. νέοι (ηλικίας 15-34 ετών) έκαναν χρήση ναρκωτικών τον τελευταίο χρόνο, με τον αριθμό των ανδρών να είναι διπλάσιος εκείνου των γυναικών.
Κάνναβη
Η κάνναβη παραμένει, μακράν, το πιο ευρέως καταναλισκόμενο παράνομο ναρκωτικό στην ΕΕ. Τα προϊόντα κάνναβης αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο (38%) της λιανικής αγοράς παράνομων ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με αξία η οποία εκτιμάται σε τουλάχιστον 9,3 δισ. ευρώ.
Βάσει ερευνών στον γενικό πληθυσμό, περίπου 1% των ενηλίκων στην Ευρώπη εκτιμάται ότι κάνουν καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης, η οποία ορίζεται ως χρήση τουλάχιστον 20 μέρες τον τελευταίο μήνα. Ποσοστό περίπου 37% εξ αυτών είναι χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας, 35 έως 64 ετών, και περίπου τα τρία τέταρτα είναι άνδρες. Εκτιμάται ότι 87,6 εκατ. ενήλικες (ηλικίας 15-64 ετών) στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ήτοι 26,3% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, δοκίμασαν κάνναβη κάποια στιγμή στη ζωή τους. Από αυτούς, υπολογίζεται ότι 17,2 εκατ. νέοι ηλικίας 15-34 ετών (ποσοστό 14,1% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας) έκαναν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο, ενώ 9,8 εκατ. εξ αυτών ήταν ηλικίας 15-24 ετών (17,4% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας).
Σύμφωνα, εξάλλου, με έκθεση την Europol, τα τελευταία χρόνια, η κάνναβη φυτικής προέλευσης έγινε όλο και πιο δημοφιλής στους χρήστες, γεγονός που οδήγησε σε αύξηση της παραγωγής και της διαθεσιμότητάς της εντός της ΕΕ και σε χώρες που βρίσκονται κοντά στις αγορές της ΕΕ. Η εσωτερική καλλιέργεια φυτικής κάνναβης έχει αποδειχθεί ένα επιτυχημένο επιχειρησιακό μοντέλο για τις εγκληματικές οργανώσεις και θεωρείται πιθανό να συνεχίσουν να επενδύουν σε καλλιεργητικούς χώρους σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι αναπτυσσόμενες τεχνολογίες έχουν προχωρήσει ώστε οι εγκληματικές οργανώσεις να αυτοματοποιήσουν τη συντήρηση των τόπων καλλιέργειας και να μειώσουν τον κίνδυνο ανίχνευσης.
Η Αλβανία παραμένει η κύρια πηγή φυτικής κάνναβης που διακινείται στην ΕΕ, ενώ το Μαρόκο είναι η κύρια πηγή της ρητίνης κάνναβης. Χρησιμοποιώντας μετωπικές εταιρείες και μεσάζοντες, ορισμένες εγκληματικές οργανώσεις εκμεταλλεύονται τα δικά τους φορτηγά πλοία ή ακόμη και μικρούς στόλους φορτηγών πλοίων που μεταφέρουν αποστολές κάνναβης πολλών τόνων.
Διεγερτικά
Οι κύριες παράνομες διεγερτικές ουσίες οι οποίες είναι διαθέσιμες στην Ευρώπη είναι η κοκαΐνη, η αμφεταμίνη, η μεθαμφεταμίνη και η MDMA (ecstasy). Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ, η αξία λιανικής της αγοράς διεγερτικών ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση εκτιμάται μεταξύ 6,3 και 10,2 δισ. ευρώ το 2013. Η συχνότερα κατασχεθείσα διεγερτική ουσία σε πολλές χώρες της δυτικής και της νότιας Ευρώπης είναι η κοκαΐνη, ενώ στη Βόρεια και την ανατολική Ευρώπη κυριαρχούν οι αμφεταμίνες και η MDMA.
Κοκαΐνη
Η κοκαΐνη είναι η ευρύτερα διαδεδομένη παράνομη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη. Οι συστηματικοί χρήστες διακρίνονται σε γενικές γραμμές στους κοινωνικά ενσωματωμένους οι οποίοι συχνά κάνουν χρήση κοκαΐνης σε σκόνη (υδροχλωρική κοκαΐνη), και στους περιθωριοποιημένους, οι οποίοι κάνουν ενέσιμη χρήση κοκαΐνης ή καπνίζουν κρακ (βάση κοκαΐνης), ενίοτε μαζί με οπιοειδή. Εκτιμάται ότι 17 εκατ. ενήλικες Ευρωπαίοι (ηλικίας 15-64 ετών), ήτοι 5,1% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, δοκίμασαν κοκαΐνη κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ 3,5 εκατ. (1,1%) θεωρούνται τακτικοί χρήστες.
Σύμφωνα με τη Europol, η κοκαΐνη μεταφέρεται στην Ευρώπη με διάφορους τρόπους, ενώ τα κέρδη από το εμπόριο του ναρκωτικού αυτού στην ΕΕ υπολογίζονται σε τουλάχιστον 5,7 δισ. ευρώ. Συνολικά, το 2016 αναφέρθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση περί τις 98.000 κατασχέσεις κοκαΐνης που αντιστοιχούν σε ποσότητα βάρους 70,9 τόνων.
Η κοκαΐνη παράγεται κυρίως στην Κολομβία (μεγαλύτερος παραγωγός παγκοσμίως), το Περού και τη Βολιβία και διακινείται προς την ΕΕ μέσω άλλων χωρών της Νότιας Αμερικής, της περιοχής της Καραϊβικής Θάλασσας και της Δυτικής Αφρικής. Διακινείται συνήθως ως μέρος μεγάλων αποστολών σε εμπορευματοκιβώτια και πλοία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εγκληματικές οργανώσεις χρησιμοποιούν μικρότερα σκάφη αναψυχής καθώς και ελαφρά αεροσκάφη για τη λαθραία μεταφορά προς την ΕΕ. Η ΕΕ χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο ως σημείο μεταφόρτωσης για τη διακίνηση κοκαΐνης από τη Νότια Αμερική προς προορισμούς στην Ασία και τη Μέση Ανατολή.
Συνθετικά ναρκωτικά: Αμφεταμίνες, μεθαμφεταμίνες και MDMA (ecstasy)
Η αγορά συνθετικών ναρκωτικών εξακολουθεί να είναι η πιο δυναμική από τις αγορές ναρκωτικών στην ΕΕ. Οπως αναφέρει η Europol, οι εγκληματικές οργανώσεις που εδρεύουν στην ΕΕ παραμένουν μεταξύ των πιο αποτελεσματικών παραγωγών διαφόρων τύπων συνθετικών ναρκωτικών στον κόσμο. Οι ουσίες αυτές διακινούνται κυρίως με κούριερ και δέματα.
MDMA
Η MDMA είναι συνθετική ουσία η οποία είναι χημικά συναφής με τις αμφεταμίνες, αλλά έχει διαφορετική δράση. Καταναλώνεται υπό μορφή δισκίων (που καλούνται συχνά ecstasy), αλλά διατίθεται επίσης υπό μορφή σκόνης και κρυστάλλων. Εκτιμάται ότι 13,5 εκατ. ενήλικες Ευρωπαίοι (ηλικίας 15-64 ετών), ήτοι 4,1% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, δοκίμασαν MDMA κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ 2,6 εκατ. (0,8%) είναι τακτικοί χρήστες.
Η αξία της λιανικής αγοράς MDMA στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπολογίζεται ότι ανήλθε σε περίπου 0,7 δισ. ευρώ το 2013. Ο κύριος όγκος MDMA στην Ευρώπη παράγεται στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο.
Αμφεταμίνες
Στην Ευρώπη γίνεται χρήση αμφεταμίνης και μεθαμφεταμίνης, δύο συγγενών διεγερτικών ουσιών, παρότι η χρήση αμφεταμίνης είναι πολύ πιο διαδεδομένη. Η χρήση μεθαμφεταμίνης περιοριζόταν στο παρελθόν μόνο στην Τσεχική Δημοκρατία και, πιο πρόσφατα, στη Σλοβακία, αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αυξανόμενη χρήση της και σε άλλες χώρες.
Εκτιμάται ότι 11,9 εκατ. ενήλικες Ευρωπαίοι (ηλικίας 15-64 ετών), ήτοι 3,6% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, δοκίμασαν αμφεταμίνες κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ 1,7 εκατ. (0,5%) είναι τακτικοί χρήστες. Από τα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με την πιο πρόσφατη χρήση στην ηλικιακή ομάδα με τη μεγαλύτερη χρήση ουσιών προκύπτει ότι 1,2 εκατ. (1,0%) νεαροί ενήλικες (ηλικίας 15-34 ετών) έκαναν χρήση αμφεταμινών κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους.
Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ, το 2016, από τα 291 παράνομα εργαστήρια μεθαμφεταμίνης που αναφέρθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τα 261 βρίσκονταν στην Τσεχική Δημοκρατία.
Νέες ψυχοδραστικές ουσίες
Στα τέλη του 2017, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ παρακολουθούσε περισσότερες από 670 νέες ψυχοδραστικές ουσίες που εντοπίστηκαν στην Ευρώπη. Οι ουσίες αυτές δεν καλύπτονται από διεθνείς ελέγχους των ναρκωτικών και περιλαμβάνουν ευρύ φάσμα ουσιών όπως συνθετικά κανναβινοειδή, διεγερτικές ουσίες, οπιοειδή και βενζοδιαζεπίνες. Στις περισσότερες περιπτώσεις διατίθενται ως «νόμιμα» υποκατάστατα παράνομων ουσιών. Σε πολλές περιπτώσεις, οι νέες ουσίες παράγονται σε χύδην ποσότητες από εταιρείες χημικών και φαρμακευτικών προϊόντων στην Κίνα. Από εκεί μεταφέρονται στην Ευρώπη, όπου μεταποιούνται, συσκευάζονται και πωλούνται.
Ανω του 70% των νέων ουσιών που εντοπίστηκαν μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης ανιχνεύθηκαν την τελευταία πενταετία. Το 2017 εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη 51 νέες ουσίες. Υπολογίζεται ότι μαθητές ηλικίας 15-16 ετών σε 24 ευρωπαϊκές χώρες έκαναν χρήση σε ποσοστό 3% τον τελευταίο χρόνο και σε ποσοστό 4% τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
Οπιοειδή
Το πιο διαδεδομένο οπιοειδές ναρκωτικό στην Ευρώπη είναι η ηρωίνη. Ωστόσο, γίνεται χρήση και άλλων συνθετικών οπιοειδών, όπως η μεθαδόνη, η βουπρενορφίνη και η φαιντανύλη. Η Ευρώπη κατακλύστηκε από διάφορα κύματα εθισμού στην ηρωίνη. Το πρώτο έπληξε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, ενώ ένα δεύτερο έπληξε άλλες χώρες, κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, από τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Η επικράτηση της επικίνδυνης χρήσης οπιοειδών στους ενήλικες (15-64 ετών) εκτιμάται σε 0,4% του πληθυσμού της ΕΕ, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 1,3 εκατ. προβληματικούς χρήστες οπιοειδών το 2016. Στις πέντε μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ από άποψη πληθυσμού, που αντιπροσωπεύουν από κοινού το 62% του συνολικού πληθυσμού της, εκτιμάται ότι ζουν τα τρία τέταρτα (76%) των προβληματικών χρηστών οπιοειδών (Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο).
Ηρωίνη
Οι εγκληματικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην εμπορία και διανομή ηρωίνης βασίζονται σε ένα καθιερωμένο επιχειρηματικό μοντέλο που αποφέρει σημαντικά κέρδη, επισημαίνει η έκθεση της Europol. Το Αφγανιστάν παραμένει ο σημαντικότερος παραγωγός ηρωίνης που διακινείται στην ΕΕ.
Η εκτιμώμενη αφγανική παραγωγή οπίου το 2016 ήταν περίπου 4.800 τόνοι, (αύξηση 43% σε σύγκριση με το 2015) οι οποίοι θα μπορούσαν να αποδώσουν περισσότερους από 290 έως 510 τόνους ηρωίνης στην παραγωγή. Η αγορά ηρωίνης στην ΕΕ εκτιμάται ότι υπερβαίνει σε αξία τα 6,8 δισ. ευρώ.
Μεγάλο μέρος της ηρωίνης που καταναλώνεται στα κράτη – μέλη της ΕΕ διακινείται μέσω της βαλκανικής οδού, αν και οι επαναλαμβανόμενες μεγάλες κατασχέσεις δείχνουν την αυξανόμενη σημασία και της διαδρομής του Καυκάσου. Ο νότιος Καύκασος αποτελεί εναλλακτικό κόμβο διέλευσης για τη διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων ηρωίνης από το Ιράν στην ΕΕ. Μεγάλες αποστολές διεκπεραιώνονται επίσης μέσω της νότιας διαδρομής, με την ανατολική και τη νότια Αφρική ως σημεία μεταφόρτωσης, στα βασικά λιμάνια της Δυτικής Ευρώπης.
Τεχνολογία
Η τεχνολογία έχει αντίκτυπο στις μεθόδους παραγωγής που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ναρκωτικών στην ΕΕ. Η τεχνική καινοτομία και η προσβασιμότητα σε εξελιγμένο εξοπλισμό επέτρεψαν στις οργανωμένες εγκληματικές ομάδες να μεγιστοποιήσουν την παραγωγή. Οπως αναφέρει η Europol, οι μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις εκφόρτωσης συχνά συντηρούνται χρησιμοποιώντας επαγγελματικό εξοπλισμό, ενώ και τα εργαστήρια παρασκευής συνθετικών ναρκωτικών διαθέτουν προηγμένο χημικό εξοπλισμό και γραμμές παραγωγής ικανές να παράγουν συνθετικά ναρκωτικά σε βιομηχανική κλίμακα.
Οι συμμορίες που εμπλέκονται στο εμπόριο ναρκωτικών είναι πολύ έμπειρες στην εκμετάλλευση των τεχνολογιών επικοινωνίας για να διευκολύνουν τις επιχειρήσεις τους. Κρυπτογράφηση και άλλα τεχνικά μέσα για την παρακώλυση των γραμμών επικοινωνίας καθιστά όλο και πιο δύσκολο για τις διωκτικές Αρχές να εντοπίζουν και να εξαρθρώσουν αυτές τις εγκληματικές οργανώσεις. Επίσης, με την εξέλιξη της τεχνολογίας των drones η μεταφορά των ναρκωτικών αναμένεται να πραγματοποιείται σε μεγαλύτερες αποστάσεις, με μεγαλύτερα φορτία.
Σκοτεινό Δίκτυο (Darknet)
Ως βασική πλατφόρμα για την προσφορά όλων των τύπων παράνομων αγαθών και υπηρεσιών έχει αναδειχθεί το Σκοτεινό Δίκτυο: Παρέχει ένα ιδανικό περιβάλλον για τη διανομή όλων των ειδών παράνομων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των ναρκωτικών, των πυροβόλων όπλων και του υλικού παιδικής κακοποίησης. Η πλειονότητα της δραστηριότητας στις αγορές του Σκοτεινού Δικτύου σχετίζεται με τα ναρκωτικά, με μερικές μελέτες να αναφέρουν ότι 57% των λιστών Dark Market προσφέρουν ναρκωτικά. Εκτιμάται ότι το 1% των πιο «επιτυχημένων» πωλητών είναι υπεύθυνοι για το 51,5% όλων των συναλλαγών στις αγορές του Σκοτεινού Δικτύου. Η χρήση κρυπτοσυχνοτήτων επιτρέπει στους πωλητές και τους πελάτες να ανταλλάσσουν πληρωμές με ελάχιστο ίχνος, δυσχαιρένοντας τη συσχέτιση από τις Αρχές των συναλλαγών με συγκεκριμένους χρήστες.
Σε πρόσφατη ανάλυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ και της Europol εντοπίστηκαν περισσότερες από 100 αγορές στο παγκόσμιο σκοτεινό δίκτυο, όπου πωλητές και αγοραστές χρησιμοποιούν διάφορες τεχνολογίες απόκρυψης της ταυτότητάς τους. Υπολογίζεται ότι τα δύο τρίτα του συνόλου των συναλλαγών στις αγορές αυτές αφορούσαν ναρκωτικά.
Τα προηγούμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία αρκετές έρευνες που οδήγησαν στην εξάρθρωση ορισμένων από τις πιο μεγάλες αγορές του Σκοτεινού Δικτύου. Το καλοκαίρι του 2017 συγχρονισμένες επιχειρήσεις με επικεφαλής του αμερικανικό FBI και την ολλανδική Αστυνομία, με τη συνδρομή της Europol και άλλων διωκτικών Αρχών, εξάρθρωσαν την Alphabay και τη Hansa, δύο από τις μεγαλύτερες αγορές, που ευθύνονταν για το εμπόριο περισσότερων από 350.000 παράνομων αντικειμένων και υλικών, όπως ναρκωτικά και όπλα. Στις οικονομικές συναλλαγές των αγορών αυτών κυριαρχούσε το bitcoin.
Προβλήματα από τα ναρκωτικά
Ο πιο άμεσος αντίκτυπος του εμπορίου παράνομων ναρκωτικών αφορά την υγεία των χρηστών και τις δυνητικά θανατηφόρες συνέπειες από τη χρήση τους. Η κατανάλωση κάνναβης είναι ο συχνότερος λόγος για την πρώτη εισαγωγή σε προγράμματα θεραπείας ναρκωτικών στην ΕΕ. Η χρήση ηρωίνης συνδέεται με σοβαρές βλάβες στην υγεία, όπως η εξάρτηση, η υπερβολική δόση και ο θάνατος. Οι επικίνδυνες εγχύσεις και οι πολλαπλές καθημερινές ενέσεις αυξάνουν τον κίνδυνο για μολυσματικές ασθένειες, όπως ο ιός HIV, ο ιός της ηπατίτιδας C (HCV) και άλλες λοιμώξεις. Το 2016, 13% των νέων κρουσμάτων AIDS στην Ευρωπαϊκή Ενωση, των οποίων η οδός μετάδοσης είναι γνωστή, αποδόθηκαν σε ενέσιμη χρήση ναρκωτικών.
Θάνατοι από υπερβολική δόση
Οι περισσότερες μελέτες σε πληθυσμούς προβληματικών χρηστών διαπιστώνουν συνολικά ποσοστά θνησιμότητας της τάξης του 1% έως 2% ετησίως. Γενικά, όπως σημειώνεται στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας της ΕΕ, οι χρήστες οπιοειδών στην Ευρώπη διατρέχουν από πενταπλάσιο έως δεκαπλάσιο κίνδυνο θνησιμότητας από τους συνομηλίκους τους του ιδίου φύλου. Η αυξημένη θνησιμότητα των χρηστών οπιοειδών συνδέεται πρωτίστως με τη λήψη υπερβολικής δόσης, αλλά σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλα αίτια που συνδέονται εμμέσως με τη χρήση ναρκωτικών, όπως λοιμώξεις, ατυχήματα, βία και αυτοκτονίες. Οι θάνατοι από οπιοειδή (κυρίως ηρωίνη) αντιπροσωπεύουν 78% του συνόλου.
Περισσότερα από τα 3/4 των θυμάτων από υπερβολική δόση είναι άνδρες (79%). Συνολικά το 2016, 7.929 θάνατοι στην ΕΕ αποδίδονται στα ναρκωτικά. Εναν χρόνο πριν, το 2015, είχαν πεθάνει 8.441 άτομα και αυτό αποτελούσε αύξηση 6% από το 2014. Το Ηνωμένο Βασίλειο (34%) και η Γερμανία (15%) αντιπροσωπεύουν από κοινού σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των θανάτων. Η μέση ηλικία θανάτου είναι τα 39 έτη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες.
Υπολογίζεται ότι 1,3 εκατ. χρήστες ναρκωτικών παρακολούθησαν θεραπευτικά προγράμματα στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 2016.
Περιβάλλον
Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος του εμπορίου ναρκωτικών είναι επίσης σημαντικός. Η καλλιέργεια κάνναβης συνεπάγεται όλο και περισσότερο τη χρήση μη ελεγχόμενων έως και επιβλαβών φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων. Η παρασκευή συνθετικών φαρμάκων παραγάγει σημαντικές ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων. Οι εγκληματικές οργανώσεις απορρίπτουν τα απόβλητα αυτά από τους χώρους παραγωγής τους για να αποκρύψουν τις δραστηριότητές τους.
Οι χώροι απορριμμάτων είναι συχνά πολύ μολυσμένοι και απαιτούν μακρά και δαπανηρή διαδικασία καθαρισμού.
Σχέσεις με άλλες εγκληματικές δραστηριότητες
Οπως αναφέρεται στην έκθεση της Europol, η διακίνηση ναρκωτικών είναι μεγάλη επιχείρηση, φέρνοντας το ένα πέμπτο όλων των κερδών από το οργανωμένο έγκλημα. Το εμπόριο ναρκωτικών σχετίζεται με άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, όπως η εκμετάλλευση των εργατών, και η σύνδεσή του με τρομοκρατικές δραστηριότητες. Περίπου 65% των οργανωμένων ομάδων που εμπλέκονται στο εμπόριο ναρκωτικών συμμετέχουν ταυτόχρονα σε άλλες εγκληματικές δραστηριότητες όπως η εμπορία προϊόντων παραποίησης / απομίμησης, η εμπορία ανθρώπων και το λαθρεμπόριο μεταναστών. Τα ναρκωτικά χρησιμοποιούνται επίσης ως μέσο πληρωμής μεταξύ εγκληματικών ομάδων. Κατά την περίοδο από το 2013 έως τον Μάρτιο του 2016, περισσότερες από 60 εθνικότητες συμμετείχαν σε εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών στην ΕΕ.
«Ξέπλυμα» χρήματος
Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες επιτρέπει στις εγκληματικές ομάδες να εισάγουν τα κέρδη τους στη νόμιμη οικονομία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εν λόγω οργανώσεις νομιμοποιούν τα κεφάλαια αυτά επενδύοντας σε επιχειρήσεις, ακίνητα και άλλες δραστηριότητες εντός και εκτός της ΕΕ.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη Εuropol, το παγκόσμιο πλαίσιο για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, το οποίο εφαρμόζουν οι διωκτικές Αρχές στην ΕΕ, έχει αποδειχθεί ότι έχει χαμηλό ποσοστό επιτυχίας στον εντοπισμό και την κατάσχεση παράνομων κεφαλαίων που παράγονται από εγκληματικές οργανώσεις. Μεταξύ 0,7-1,28% του ετήσιου ΑΕΠ της ΕΕ εντοπίζεται ότι εμπλέκεται σε ύποπτες οικονομικές δραστηριότητες. Το 2014, οι μονάδες δίωξης οικονομικών εγκλημάτων της ΕΕ έλαβαν σχεδόν 1 εκατομμύριο αναφορές. Παρόλο που ο συνολικός αριθμός των αναφορών ύποπτων συναλλαγών εξακολουθεί να αυξάνεται, μόνο 1% των εγκληματικών εσόδων κατασχέθηκαν από τις αρμόδιες Αρχές.
Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αποτελεί επίσης ολοένα και περισσότερο τεχνική πρόκληση για τις Αρχές επιβολής του νόμου. Τα εγκληματικά δίκτυα επιδιώκουν συνεχώς να αξιοποιούν τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως οι κρυπτοσυχνότητες και οι ανώνυμες μέθοδοι πληρωμής. Η ταχεία διεκπεραίωση συναλλαγών και ο πολλαπλασιασμός αποτελεσματικών εργαλείων ανωνυμοποίησης αποτελούν σημαντικά εμπόδια στην αναγνώριση των πραγματικών κατόχων εγκληματικών προϊόντων.
Το 2016 στην Ευρώπη αναφέρθηκαν περισσότερες από 1 εκατ. κατασχέσεις παράνομων ουσιών. Οι τρεις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό κατασχέσεων, που αντιπροσωπεύουν από κοινού άνω του 60% του συνόλου των κατασχέσεων στην Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία. Περισσότερο από τα 2/3 των ποσοτήτων που κατάσχονται αφορούν την κάνναβη. Το 2016, από το σύνολο των κατασχέσεων 40% αφορούσαν τη φυτική κάνναβη, 29% τη ρητίνη κάνναβης και 2% τα φυτά κάνναβης, ενώ 9% ήταν κοκαΐνη-κρακ, 5% αμφεταμίνες, 4% ηρωίνη, 3% MBMA και 8% άλλες ουσίες.
Το ίδιο έτος, στην Ευρωπαϊκή Ενωση αναφέρθηκαν περίπου 1,5 εκατομμύριο αδικήματα που εμπίπτουν στη νομοθεσία περί ναρκωτικών, αριθμός αυξημένος κατά 33% σε σύγκριση με δέκα χρόνια πριν (2006).
Διεθνής Ημέρα Κατά της Χρήσης και της Παράνομης Διακίνησης των Ναρκωτικών
Με την απόφαση 42/112 της 7ης Δεκεμβρίου 1987, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ όρισε την 26η Ιουνίου ως Διεθνή Ημέρα κατά της Χρήσης και της Παράνομης Διακίνησης Ναρκωτικών, εκφράζοντας την αποφασιστικότητά της να ενισχύσει τη δράση και τη συνεργασία για την επίτευξη του στόχου μιας διεθνούς κοινωνίας χωρίς ναρκωτικές ουσίες. Η Ημέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση σχετικά με το μείζον πρόβλημα που αντιπροσωπεύουν τα παράνομα ναρκωτικά στην κοινωνία.
Το θέμα για το 2018 είναι: «Ακούστε πρώτα – Ακούγοντας τα παιδιά και τη νεολαία είναι το πρώτο βήμα για να τους βοηθήσετε να γίνουν υγιείς και ασφαλείς». Πρόκειται για μια πρωτοβουλία για την αύξηση της υποστήριξης για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, η οποία βασίζεται στην επιστήμη και αποτελεί επομένως μια αποτελεσματική επένδυση στην ευημερία των παιδιών και της νεολαίας, των οικογενειών τους και των κοινοτήτων τους, σημειώνουν τα Ηνωμένα έθνη.
Βασίλης Κοριμέτζας
