Οι άμεσες και μελλοντικές προκλήσεις για την πολιτική και τον σχεδιασμό, οι δυσκολίες που προκύπτουν από τη γραφειοκρατική οργάνωση του κράτους και τις παθογένειες του παρελθόντος, η διασύνδεση ξεχωριστών μέχρι σήμερα πολιτικών σε μια ολιστική προσέγγιση αλλά και η ανάγκη για άμεσες πρωτοβουλίες με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αναδείχθηκαν κατά τις τοποθετήσεις των εξαίρετων ομιλητών στην πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα «Βιώσιμη Κινητικότητα και Περιφερειακή Πολιτική» που διοργάνωσε το ΤΕΕ, σε συνεργασία με τη Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το ευρωπαϊκό δίκτυο ενημέρωσης EURACTIV, το βράδυ της περασμένη Τρίτης στην Αθήνα.
«Η βιώσιμη κινητικότητα και τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε για την εφαρμογή της είναι μία πρόκληση σήμερα για την Ελλάδα του αύριο», υπογράμμισε ο Πρόεδρος του ΤΕΕ, Γιώργος Στασινός, τονίζοντας ότι «η βιώσιμη κινητικότητα μπορεί και πρέπει να συνδεθεί και να αναπτυχθεί παράλληλα με το σχεδιασμό του χώρου και την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη», ανοίγοντας την εκδήλωση.
Αλλαγή νοοτροπίας σε όλα τα επίπεδα
«Η ανταπόκριση σε αυτές τις νέες προκλήσεις προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας σε όλα τα επίπεδα πρώτα από όλα του πολίτη, όσον αφορά τις συνήθειες και τις προτιμήσεις του, της αυτοδιοίκησης, της πολιτικής ηγεσίας, σε κάθε φορέα σχεδιασμού αλλά και σε κάθε επίπεδο λήψης απόφασης» σημείωσε ο Πρόεδρος του ΤΕΕ, υπογραμμίζοντας ότι για την επιτυχία της δημιουργίας ΣΒΑΚ στη χώρα μας τα σημεία-κλειδιά για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η διεπιστημονικότητα, ο διάλογος, η σύνθεση και η κοινή λογική.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις
«Οι τεχνολογικές εξελίξεις σε πολλούς τομείς που μας αφορούν είναι εδώ και θα εξαπλωθούν ως πραγματικές εφαρμογές τα επόμενα χρόνια» σημείωσε ο Πρόεδρος του ΤΕΕ, αναφέροντας ότι «αυτές αφενός δίνουν τη δυνατότητα οι σχεδιασμοί να είναι διαρκώς εξελισσόμενοι και προσαρμοζόμενοι στις ανάγκες μιας πόλης, μιας περιοχής, μιας κοινωνίας αφετέρου δε αναδεικνύουν την υποχρέωση της πολιτείας, να φροντίσει να παρέχει θεσμικά την αναγκαία ευελιξία προσαρμογής σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού».
Μιλώντας για τις προκλήσεις που δημιουργούν οι τεχνολογικές εξελίξεις, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ αναφέρθηκε στο δίκτυο των πραγμάτων και την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, που όπως είπε «δίνουν ήδη σήμερα εργαλεία, που ποτέ ως επιστήμονες δεν είχαμε φανταστεί και αύριο ακόμη περισσότερα». Σημείωσε ακόμη ότι «η έξυπνη πόλη είναι σήμερα μία τεχνολογική πραγματικότητα», αναφέροντας ότι «αυτό συμβαίνει σε άλλες χώρες και είναι στο χέρι μας να γίνει και στη χώρα μας». Αναφέρθηκε στις νέες δυνατότητες που δημιουργούνται από την αύξηση της συμμετοχής του χρήστη μέσα από τις εφαρμογές της κινητής τηλεφωνίας, τα νέα υλικά και τις τεχνολογίες κατασκευής, που δίνουν λύσεις και προσφέρουν καινοτομία συνεχώς, στις εξελίξεις στα καύσιμα, που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές και την ηλεκτροκίνηση σε κάθε της μορφή, που αποτελούν πλέον συστατικά στοιχεία μιας πετυχημένης ανάλυσης για τη βιώσιμη κινητικότητα.
Γ. Δημαράς: «Το ΥΠΕΝ επικεντρώνει την στρατηγική του στις βιώσιμες πόλεις και θέτει τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις για την Αστική Κινητικότητα»
«Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επικεντρώνει την στρατηγική του στις βιώσιμες πόλεις και θέτει τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις για την Αστική Κινητικότητα», τόνισε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Δημαράς, απευθύνοντας χαιρετισμό στην εκδήλωση του ΤΕΕ, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι: «Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχοντας στις αρμοδιότητές του τον χωρικό – πολεοδομικό σχεδιασμό, τις αστικές αναπλάσεις, τον βιοκλιματικό σχεδιασμό και την πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την κυκλική οικονομία και ανακύκλωση, δραστηριοποιείται ταυτόχρονα και αποτελεσματικά τόσο σε θέματα ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης των πολιτών όσο και σε θέματα κανονισμών, ρυθμίσεων, τεχνικών οδηγιών, μελετών και έργων».
Ειδικότερα ο κ. Δημαράς σημείωσε ότι «η βιώσιμη κινητικότητα συνδέεται με ευρύτερους στόχους, στους οποίους έχουμε δεσμευτεί σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο: για βιώσιμες πόλεις, για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, για μείωση αέριων εκπομπών και εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, για αποδοτικότερη χρήση ενέργειας. Συνδέεται με τη ζωή της πόλης, και τη ζωή έξω από αυτή, και αποτελεί ένα παράγοντα που έχει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και στις προοπτικές της», τονίζοντας ότι «συνολικά, οι βιώσιμες πόλεις αποτελούν επίκεντρο της στρατηγικής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που υποστηρίζει ενεργά την Βιώσιμη Αστική Κινητικότητα».
Μεταφορές
«Οι οδικές μεταφορές καταναλώνουν το 85% της ενέργειας του συνόλου των μεταφορών και προκαλούν το 90% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα», σημείωσε ο κ. Δημαράς τονίζοντας ότι «εάν μετατοπίζονταν η μισή ποσότητα των εμπορευμάτων που μεταφέρονται σήμερα οδικά, στο σιδηρόδρομο και τη ναυτιλία, θα πετυχαίναμε συνολική μείωση 38% σε κατανάλωση ενέργειας και παραγωγή εκπομπών CO2». Και υπογράμμισε ότι «τα νέα δεδομένα μας οδηγούν στην ανάγκη για ένα νέο Εθνικό Σχέδιο Κινητικότητας. Με κριτήρια την εξοικονόμηση ενέργειας και την κατάλληλη διασύνδεση πόλεων και περιοχών για εξυπηρέτηση πολιτών και εμπορευμάτων». Σχετικά σημείωσε ο Γ. Δημαράς ότι οι βασικές οικολογικές επιλογές είναι:
- Ο μεγάλος όγκος εμπορευμάτων να μεταφέρεται με πλοία και τραίνα.
- Οι μετακινήσεις στις πόλεις να μην γίνονται με το Ι.Χ. – και για τούτο πρέπει να αλλάξουμε και συνήθειες και τις ίδιες τις πόλεις. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν βαδίσαμε στην λογική της βιωσιμότητας στην Ελλάδα.
*οι σιδηροδρομικές μεταφορές έμειναν πίσω.
* ενώ προτεραιότητα υπήρξε η ανάπτυξη οδικών αξόνων.
Γ. Πατούλης: «Τα ΣΒΑΚ βασικό εργαλείο που οι Δήμοι μας έχουν δρομολογήσει για να ενισχύσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη ποιότητα ζωής στις πόλεις»
«Βασικό εργαλείο που οι Δήμοι μας έχουν δρομολογήσει για να ενισχύσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη ποιότητα ζωής στις πόλεις και τους οικισμούς μας είναι τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας τα ΣΒΑΚ όπως τα λέμε για χάριν συντομίας. Ο ρόλος τους είναι καθοριστικός για τον τρόπο λειτουργίας των πόλεων αλλά και την σχέση των πόλεων με περιαστικές και αγροτικές μικροπεριφέρειες, στις οποίες αυτές αποτελούν κέντρα με όρους περιβαλλοντικής, οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας». Αυτά τόνισε ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Γιώργος Πατούλης, απευθύνοντας χαιρετισμό στην εκδήλωση του ΤΕΕ.
«Το ζήτημα της ανάπτυξης τόνισε ο Πρόεδρος της ΚΕΔΕ αποτελεί τη πρώτη προτεραιότητα σήμερα για τη χώρα μας, τους Δήμους μας, τις τοπικές κοινωνίες. Η οικονομική κρίση που πλήττει τη χώρα μας αλλά και δοκιμάζει τις αντοχές ακόμα και ισχυρών οικονομιών στο παγκόσμιο χάρτη μας οδηγούν στη στρατηγική μιας βιώσιμης ανάπτυξης που υπηρετεί όχι μόνο οικονομικούς δείκτες αλλά έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, το περιβάλλον και την αειφορία. Θεσμικά και ουσιαστικά οι Δήμοι αποτελούν την έκφραση των τοπικών κοινωνιών, στο πλαίσιο του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας μας. Σήμερα είμαστε πεπεισμένοι ότι η επιδιωκόμενη βιώσιμη ανάπτυξη, πρέπει να επιτευχθεί με όρους οικονομικής σύγκλισης, κοινωνικής συνοχής, προστασίας του περιβάλλοντος και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, μέσα από ολοκληρωμένες στρατηγικές σε Εθνικό επίπεδο και εξειδίκευση της εφαρμογής του σε τοπικό επίπεδο».
Ο Γ. Πατούλης «ως δήμαρχος και γιατρός» όπως είπε έκανε παραλληλισμό της παρέμβασης του ΣΒΑΚ στις συνθήκες λειτουργίας των πόλεων με τις επεμβάσεις στο σύστημα κυκλοφορίας του αίματος στον ανθρώπινο οργανισμό, που τροφοδοτεί όλα τα ζωτικά όργανα του οργανισμού – πόλης και συντηρεί όλες τις ζωτικές λειτουργίες. Σχετικά είπε ότι «η όποια επέμβαση που γίνεται με σκοπό την βελτίωση, προκαλεί αλλαγές και επιπτώσεις ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού – πόλης. Είναι πολύ κρίσιμο επομένως να προδιαγράψουμε όλα τα όργανα – παραμέτρους που επηρεάζονται, να προεκτιμήσουμε τις πιθανές επιπτώσεις και να έχουμε ξεκάθαρο το ποιός κάνει τι σε όλη την διαδικασία της επέμβασης αξιοποιώντας κάθε διαθέσιμο μέσο. Σκεφτείτε μόνο ένα χειρουργείο για το κυκλοφορικό του αίματος, όπου οι γιατροί δεν παίρνουν υπόψη τους ποιές αρτηρίες – φλέβες τροφοδοτούν ποιά ζωτικά όργανα, όλοι κάνουν τα πάντα και αγνοούν τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις».
«Στη λογική αυτή τα ΣΒΑΚ, συνέχισε ο ίδιος για να είναι εφαρμόσιμα και αποτελεσματικά, θα πρέπει να έχουν ολοκληρωμένη προσέγγιση και να διασφαλίζουν την βιωσιμότητα όλων των ζωτικών λειτουργιών των πόλεων και των άμεσων ζωνών επιρροής τους. Για μια βιώσιμη κινητικότητα δεν χρειαζόμαστε μόνο ένα σύγχρονο και εφαρμόσιμο πολεοδομικό σχεδιασμό που ούτως ή άλλως αποτελεί τη βάση του σχεδιασμού και της βελτίωσης των συνθηκών στις πόλεις. Χρειαζόμαστε παράλληλα έξυπνες εφαρμογές για την ρύθμιση της κυκλοφορίας, της λειτουργίας των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς αλλά και ενημέρωση των χρηστών του μεταφορικού δικτύου με τεκμηριωμένες επιλογές για βιώσιμες μετακινήσεις».
«Χρειαζόμαστε έξυπνες λύσεις για την αστική οδική ασφάλεια, που πρέπει να ενσωματώνεται ως παράμετρος σε όλα τα στάδια σχεδιασμού και διαχείρισης των ΣΒΑΚ στο επίπεδο του Δήμου» είπε ο κ Πατούλης και συνέχισε λέγοντας ότι: «Ομως για μια πραγματικά ολοκληρωμένη στρατηγική για την βιώσιμη κινητικότητα, χρειαζόμαστε έξυπνα συστήματα παρακολούθησης και καταγραφής στατιστικών δεδομένων που σχετίζονται με την βιώσιμη κινητικότητα σε όλα τα επίπεδα εφαρμογής τους, σε εθνικό και τοπικό. Δεν είναι όμως αυτοσκοπός ένας σχεδιασμός βιώσιμης κινητικότητας αν δεν συνδέεται με τη μέγιστη δυνατή χρησιμότητα, την κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνικών και οικονομικών εταίρων, γιατί ο κάθε σχεδιασμός αυτούς θα πρέπει να υπηρετεί και όχι μόνο τους αριθμούς και τους δείκτες. Ο στόχος της βιώσιμης κινητικότητας στις πόλεις μας, δεν είναι μόνο θέμα μιας δημόσιας πολιτικής, ενός δημόσιου έργου και παρέμβασης αλλά και θέμα δεοντολογίας και κοινής ευθύνης. Ολα τα εμπλεκόμενα μέρη είναι υπεύθυνα για τη γειτονιά, τη περιοχή που ζουν και δραστηριοποιούνται για το μέλλον των πόλεων, της ανθρωπότητας και του πλανήτη».
Ο Ευθύμιος Μπακογιάννης, Δρ. Πολεοδόμος – Συγκοινωνιολόγος ΕΜΠ, ανέπτυξε το θέμα: «Βιώσιμη κινητικότητα στις ελληνικές πόλεις. Από την αντιπαλότητα στη συμφιλίωση». Αρχικά ανέλυσε το παράδειγμα των μεγαλύτερων πόλεων της Πελοποννήσου ως case study για τις θεωρητικές δυνατότητες που έχουν, βάσει των επιστημονικών δεδομένων στη χρήση του βαδίσματος και του ποδηλάτου για την κινητικότητα των κατοίκων. Ακολούθως σημείωσε την πραγματικότητα που βιώνουν οι περισσότερες επαρχιακές πόλεις της χώρας με την έλλειψη κουλτούρας χρήσης βαδίσματος και ποδηλάτου αλλά και την έλλειψη αποτελεσματικής δημόσιας συγκοινωνίας. Τόνισε επίσης την «αντιπαλότητα» μεταξύ των μέσων βιώσιμης μετακίνησης που ανταγωνίζονται για την κατάληψη του οδοστρώματος (πεζοδρόμια – ποδηλατόδρομοι – λωρίδες αποκλειστικής κυκλοφορίας λεωφορείων κλπ) σε ούτως ή άλλως συγκεκριμένες και πολλές φορές στενές οδούς Ακολούθως αναφέρθηκε με παραδείγματα στις γραφειοκρατικές διαδικασίες που ακολουθεί η χώρα μας για διαφόρου είδους παρεμβάσεις, από τη δημιουργία μίας διάβασης ως ενός κυκλικού κόμβου (που μπορεί να χρειαστούν ακόμη και έναν χρόνο για να εγκριθούν), την λανθασμένη εφαρμογή στη χώρα μας κοινοτικών οδηγιών για προδιαγραφές σχεδιασμού στις πόλεις, τα προβλήματα που δημιουργούνται με τους χαρακτηρισμούς και αποχαρακτηρισμούς δρόμων (το παράδειγμα αποχαρακτηρισμού μιας «Εθνικής Οδού» στο κέντρο μιας επαρχιακής πόλης και του χαρακτηρισμού ανάλογα ενός περιφερειακού δρόμου της ίδιας πόλης ως νέας εθνικής οδού, ήταν χαρακτηριστικό) αλλά και τις προκλήσεις και αγκυλώσεις που δημιούργησε ο συνδυασμός του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για μελέτες και έργα με την εφαρμογή του νέου νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις. Τέλος αναφέρθηκε στις ευκαιρίες που προσφέρει το Πράσινο Ταμείο για δημιουργία ΣΒΑΚ σημειώνοντας τα εξής στοιχεία:
- 2016 – Ειδικό πρόγραμμα χρηματοδότησης δήμων για την εκπόνηση Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ)
- Συνολικός προϋπολογισμός 9.390.000 ευρώ
- Τελικοί δικαιούχοι 162 Δήμοι
- 70 Δήμοι έχουν ξεκινήσει διαδικασία διαγωνισμού ή ανάθεσης
- 16 Δήμοι έχουν αναρτήσει συμβάσεις στο ΚΗΜΔΗΣ
- 4 Δήμοι έχουν κάνει απορρόφηση χρηματοδότησης (Διαύγεια).
