“Σήμερα (σ.σ. Τρίτη) επιχειρούμε να κάνουμε ένα ιστορικό βήμα προς τα εμπρός, επ’ ωφελεία της Εκκλησίας αλλά και της ελληνικής Πολιτείας”, τόνισε ο Αλέξης Τσίπρας στις κοινές δηλώσεις τους με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, κ. Ιερώνυμο, ανακοινώνοντας μετά τη συνάντησή τους στο Μέγαρο Μαξίμου ότι κατέληξαν σε Κοινό Ανακοινωθέν Πολιτείας-Εκκλησίας.
Ο πρωθυπουργός το χαρακτήρισε ως “συμφωνία ιστορικού χαρακτήρα” και ουσιαστικά περιέγραψε αυτή την εξέλιξη ως ένα μεγάλο βήμα για τον εξορθολογισμό των σχέσεων Κράτους-Εκκλησίας, έναν ιστορικό συμβιβασμό για την εκκλησιαστική περιουσία και τους διακριτούς ρόλους τους.
Παράλληλα, όσον αφορά την επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση, ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι η διακήρυξη της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους στο άρθρο 3 του Συντάγματος διασφαλίζει ότι το Κράτος αποτελεί τον εγγυητή της θρησκευτικής ελευθερίας. Διαβεβαίωσε δε ότι η αναθεώρηση του άρθρου 3 “δεν έρχεται σε καμία αντίθεση με τις μακραίωνες παραδόσεις του λαού μας”.
“Συμφωνία προς όφελος και των δύο πλευρών”
Συγκεκριμένα, ο Αλέξης Τσίπρας τόνισε σε σχέση με το Κοινό Ανακοινωθέν ότι “μετά από έναν πολυετή αλλά και ειλικρινή διάλογο με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και την Εκκλησία της Ελλάδας βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πλαίσιο συμφωνίας, μια συμφωνία ιστορικού χαρακτήρα”.
Αυτό διότι, όπως υπογράμμισε, “όχι μόνο κλείνει εκκρεμότητα πολλών δεκαετιών, αλλά κυρίως γιατί είναι μια συμφωνία προς όφελος και των δύο πλευρών. Ο πρωθυπουργός μίλησε για “πάρα πολύ ουσιαστική, εποικοδομητική και δημιουργική συνάντηση”, η οποία αποτελεί “το επιστέγασμα ενός διαλόγου που έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια τόσο μεταξύ ημών όσο και μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας της Ελλάδας”.
“Βασικός στόχος, η κοινή βούληση και κοινή θέληση είναι να αντιμετωπίσουμε ιστορικές εκκρεμότητες που εμποδίζουν την ορθή λειτουργία, τον εξορθολογισμό των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους που πολλές φορές δημιουργούν κλίμα αντιπαλότητας και εκατέρωθεν καχυποψίας”. “Να τις αντιμετωπίσουμε και να τις ξεπεράσουμε χωρίς να τις κρύψουμε, αλλά προσπαθώντας να βρούμε έναν δημιουργικό τρόπο για την υπέρβαση τους και τη δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα δώσουν τη δυνατότητα να έχουμε μια ώθηση προς τα μπρος σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα της Εκκλησίας της Ελλάδας να έχει τη δική της οικονομική αυτοδυναμία και οικονομική αυτονομία, αλλά και της πολιτείας, να μπορεί να στηρίζει το έργο της, έχοντας διακριτούς ρόλους”, τόνισε.
Το Κοινό Ανακοινωθέν στο οποίο κατέληξαν και το οποίο διάβασε ο πρωθυπουργός, “εκφράζει τόσο το αποτέλεσμα του μέχρι σήμερα διαλόγου μας, όσο και τις προθέσεις μας για το πλαίσιο στο οποίο προτιθέμεθα να κινηθούμε στο άμεσο μέλλον, στο βαθμό που τόσο η Ιεραρχία όσο και το υπουργικό Συμβούλιο, που θα συγκληθούν για να εγκρίνουν αυτό το πλαίσιο, το εγκρίνουν και δώσουν το έναυσμα για να προχωρήσουμε περαιτέρω στις απαραίτητες νομοθετικές πρωτοβουλίες”.
Ο κ. Τσίπρας ευχαρίστησε θερμά τον Αρχιεπίσκοπο διότι, όπως είπε, “χάρη στις δικές του πρωτοβουλίες και άοκνες προσπάθειες υπάρχει αυτή η ιστορική δυνατότητα που θα δώσει την προοπτική της σύγχρονης και αυτοδύναμης Εκκλησίας σε ένα σύγχρονο ελληνικό κράτος”.
Η αναθεώρηση του άρθρου 3 “δεν έρχεται σε καμία αντίθεση με τις μακραίωνες παραδόσεις του λαού μας”
Ο πρωθυπουργός επισήμανε ότι το επιστέγασμα αυτού του ιστορικού διαλόγου συμπίπτει χρονικά με το ξεκίνημα του διαλόγου για την επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση “που έχει ανάγκη ο τόπος” και διαβεβαίωσε τον Αρχιεπίσκοπο ότι “η επικείμενη Συνταγματική Μεταρρύθμιση και ειδικότερα οι αλλαγές που αφορούν στο Άρθρο 3, έχουν ως στόχο να αναβαθμίσουν το διακριτό ρόλο της Eκκλησίας, ενισχύοντας την αυτονομία της, αναγνωρίζοντας όμως παράλληλα τη σημαντική, μοναδική προσφορά της στη γέννηση και διαμόρφωση της ταυτότητας του ελληνικού κράτους”.
Αναφορικά με το ερώτημα που έθεσε ο Αρχιεπίσκοπος δημόσια χτες για τη θρησκευτική ουδετερότητα του ελληνικού κράτους και τι εννοεί η κυβέρνηση με αυτή, ο κ. Τσίπρας τόνισε ότι “η διακηρυκτική αρχή της θρησκευτικής ουδετερότητας του ελληνικού κράτους διασφαλίζει αφενός μεν τους διακριτούς ρόλους μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας, αφετέρου, δε, εγγυάται τη μεταξύ τους συνεργασία στα θέματα κοινού ενδιαφέροντος”. Σημείωσε ότι “προφανώς, αυτή η αρχή δεν έρχεται σε καμία αντίθεση με τις μακραίωνες παραδόσεις του λαού μας” και τόνισε πως “ούτε βέβαια έχουν και καμία βάση όσα αστεία, κωμικοτραγικά θα έλεγα έχουν ορισμένοι ψευδώς και σκοπίμως διαδώσει τις τελευταίες ημέρες περί επικείμενης δήθεν αποκαθήλωσης των ιστορικών συμβόλων, του Σταυρού από την ελληνική σημαία και από τα εθνικά μας σύμβολα”.
Ο πρωθυπουργός είπε ότι υπάρχει ανάγκη όποιος διάλογος διεξάγεται, “να γίνεται επί τη βάση της πραγματικότητας και όχι επί τη βάση ψευδών ειδήσεων και προθέσεων που δεν υπάρχουν”. Ξεκαθάρισε ότι “η διακήρυξη της θρησκευτικής ουδετερότητας στο ελληνικό Σύνταγμα είναι και προκειμένου να υπογραμμίσει ότι το ελληνικό κράτος θα είναι ο εγγυητής της θρησκευτικής ελευθερίας του ελληνικού λαού και των Ελλήνων πολιτών”. “Αυτό και τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο από αυτό”, υπογράμμισε.
“Ειλικρινής, εποικοδομητικός, διαρκής διάλογος”
“Ο διάλογος με την Eκκλησία της Ελλάδας ήταν και είναι πάντα ειλικρινής από την πλευρά της κυβέρνησης, εποικοδομητικός και δημιουργικός και θα είναι διαρκής”. Πρόσθεσε ότι “ακούμε τις απόψεις και τις επιφυλάξεις της, και όπως θέλω να πιστεύω πράττει και το σύνολο σχεδόν των κομμάτων και των εκπροσώπων του λαού μας στην Εθνική Αντιπροσωπεία, θα τις λάβουμε υπόψη κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής διαδικασίας και του διαλόγου που το ίδιο το Σύνταγμα προβλέπει για τη διαδικασία της Αναθεώρησής του”.
Ο κ. Τσίπρας είπε ότι “σήμερα πράγματι γίνεται ένα ιστορικό βήμα”, παρατηρώντας ότι “όλα τα ιστορικά βήματα προς τα μπρος απαιτούν όραμα και θετική διάθεση, διάθεση να κατανοήσει ο ένας τον άλλον”. Ευχαρίστησε τον Αρχιεπίσκοπο που του έδωσε τη δυνατότητα αυτή τα τριάμιση χρόνια, όπως είπε, να έχει έναν διαρκή και ειλικρινή διάλογο μαζί του, όχι πάντοτε συμφωνώντας, αλλά που του έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσει τις θέσεις, τις σκέψεις και τα πιστεύω του.
Είπε ότι κάθε βήμα προς τα εμπρός βεβαίως δεν είναι χωρίς δυσκολίες, “αλλά όλοι κρινόμαστε από τα αποτελέσματα που δημιουργούμε και τις προθέσεις κι από αυτό που εκπέμπουμε και αυτή η συνάντηση θέλω να πιστεύω εκπέμπει αλληλοσεβασμό, αλληλοκατανόηση, αγάπη και εκπέμπει και την πρόθεση μας να πάμε ένα βήμα πιο μπροστά σεβόμενοι ο ένας τον άλλον”.
Αναλυτικά ολόκληρο το Κοινό Ανακοινωθέν Πολιτείας-Εκκλησίας της Ελλάδος:
“Μετά από έναν πολυετή, αναλυτικό και ειλικρινή διάλογο μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας, διάλογο ο οποίος διεξήχθη σε κλίμα κατανόησης και σεβασμού, έχουμε σήμερα τη δυνατότητα να προχωρήσουμε σε συναινετικές και αμοιβαία αποδεκτές και επωφελείς πρωτοβουλίες που αφορούν τον εξορθολογισμό των σχέσεων μας.
Στόχος μας είναι να θέσουμε το πλαίσιο διευθέτησης και επίλυσης ιστορικών εκκρεμοτήτων, αλλά και να ενισχύσουμε την αυτονομία της Ελλαδικής Εκκλησίας έναντι του Ελληνικού Κράτους, αναγνωρίζοντας την προσφορά και τον ιστορικό της ρόλο στη γέννηση και στη διαμόρφωση της ταυτότητάς του.
Για τον λόγο αυτό, εκφράζουμε σήμερα την πρόθεσή μας να καταλήξουμε σε μια ιστορική Συμφωνία μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας που θα πάρει τη μορφή νομοθετικής ρύθμισης και πιο συγκεκριμένα προτείνουμε τα εξής:
Το Ελληνικό Δημόσιο αναγνωρίζει ότι μέχρι το 1939 οπότε εκδόθηκε ο αναγκαστικός νόμος 1731/1939 απέκτησε εκκλησιαστική περιουσία έναντι ανταλλάγματος που υπολείπεται της αξίας της.
Το Ελληνικό Δημόσιο αναγνωρίζει ότι ανέλαβε τη μισθοδοσία του κλήρου, ως με ευρεία έννοια, αντάλλαγμα για την εκκλησιαστική περιουσία που απέκτησε.
Το Ελληνικό Δημόσιο και η Εκκλησία αναγνωρίζουν ότι οι κληρικοί δεν θα νοούνται στο εξής ως δημόσιοι υπάλληλοι και ως εκ τούτου διαγράφονται από την Ενιαία Αρχή Πληρωμών.
Το Ελληνικό Δημόσιο δεσμεύεται ότι θα καταβάλλει ετησίως στην Εκκλησία με μορφή επιδότησης ποσό αντίστοιχο με το σημερινό κόστος μισθοδοσίας των εν ενεργεία ιερέων, το οποίο θα αναπροσαρμόζεται ανάλογα με τις μισθολογικές μεταβολές του Ελληνικού Δημοσίου.
Η Εκκλησία αναγνωρίζει ότι μετά τη Συμφωνία αυτή παραιτείται έναντι κάθε άλλης αξίωσης για την εν λόγω εκκλησιαστική περιουσία.
Η ετήσια επιδότηση θα καταβάλλεται σε ειδικό ταμείο της Εκκλησίας και προορίζεται αποκλειστικά για τη μισθοδοσία των κληρικών, με αποκλειστική ευθύνη της Εκκλησίας της Ελλάδος και σχετική εποπτεία των αρμόδιων ελεγκτικών κρατικών αρχών.
Με τη Συμφωνία διασφαλίζεται ο σημερινός αριθμός των οργανικών θέσεων κληρικών της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς και ο σημερινός αριθμός των λαϊκών υπαλλήλων της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Πιθανή επιλογή της Εκκλησίας της Ελλάδος για αύξηση του αριθμού των κληρικών δεν δημιουργεί απαίτηση αύξησης του ποσού της ετήσιας επιδότησης.
Το Ελληνικό Δημόσιο και η Εκκλησία της Ελλάδος αποφασίζουν τη δημιουργία Ταμείου Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας.
Το Ταμείο αυτό θα διοικείται από πενταμελές διοικητικό συμβούλιο. Δύο μέλη του Ταμείου θα διορίζονται από την Εκκλησία της Ελλάδος, δύο μέλη θα διορίζονται από την Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ ένα μέλος θα διορίζεται από κοινού.
Το Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μέχρι σήμερα ήδη αμφισβητούμενων μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών, αλλά και κάθε περιουσιακού στοιχείου της Εκκλησίας που εθελοντικά η ίδια θα θελήσει να παραχωρήσει στο εν λόγω Ταμείο προς αξιοποίηση.
Τα έσοδα και οι υποχρεώσεις του ΤΑΕΠ επιμερίζονται κατά ίσο μέρος στο Ελληνικό Δημόσιο και την Εκκλησία της Ελλάδος.
Τα ανάλογα ισχύουν και για τις περιουσίες των επιμέρους Μητροπόλεων, ήτοι των αμφισβητούμενων περιουσιών, αλλά και όσων οι Μητροπόλεις εθελοντικά παραχωρήσουν στο ΤΑΕΠ.
Η ήδη συσταθείσα με τον Ν.4182/2013 Εταιρεία Αξιοποίησης Ακίνητης Εκκλησιαστικής Περιουσίας μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών εντάσσεται επίσης στο ΤΑΕΠ και διοικείται με το σημερινό κατά νόμο καθεστώς.
Οι παραπάνω δεσμεύσεις των δύο μερών θα ισχύουν υπό την προϋπόθεση τήρησης της Συμφωνίας στο σύνολό της.
Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Θα προχωρήσουμε σε πνεύμα αυτοτέλειας και συνεργασίας
Στην ανταπάντησή του, στο κοινό ανακοινωθέν με το πρωθυπουργό μετά τη συνάντησή τους, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ξεκίνησε τον λόγο του με ευχαριστίες προς τον Αλέξη Τσίπρα:
«Κύριε πρόεδρε, θα ήθελα να σας πω ένα βαθύτατο ευχαριστώ η συνοδεία μου και εγώ. Μαζί μου έχω τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Πατρών-συνοδικό μέλος και εκπρόσωπος επί του Τύπου, τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Ιωαννίνων, έμπειρο κληρικό, και με πολλή δραστηριότητα και -μη γελάσετε- τον τσάρο της οικονομίας μας, ο οποίος βρίσκεται πάντοτε σε αδιέξοδα. Τον πήρα μαζί μου σήμερα και διότι είναι αρμόδιος στον χώρο μας, αλλά και να του δώσουμε λίγα φτερά, διότι κάθε μέρα μου παραπονείται ότι δεν πηγαίνουμε καλά οικονομικά».
Εν συνεχεία, μίλησε για την εκκλησιαστική περιουσία και ανέφερε ότι: «Σε ένα κράτος, σε μια Πολιτεία σαν την πατρίδα μας που όποιον και αν ρωτήσεις αν η Εκκλησία έχει χρήματα, είναι πλούσια ή φτωχιά, θα πει ότι οι θησαυροί είναι αμύθητοι. Και απορεί κανείς πώς, πράγματι, αν πάρουμε το κάθε περιουσιακό μας στοιχείο χωριστά και όλα μαζί τα συγκεντρώσουμε, θα μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν τέτοιο μύθο. Αν όμως δούμε βαθύτερα το θέμα, θα διαπιστώσουμε ότι είναι μια περιουσία που μοιάζει με ένα κάρβουνο, δεν δίνει καρπό, γιατί έχει τόσα βαρίδια, τόσες προκαταλήψεις, τόσες δυσκολίες που διαπιστώνεις ότι η περιουσία αυτή είναι ανώφελη.
Προσπάθησα από πολλά χρόνια αυτόν τον θησαυρό, όπως λένε, αλλά κοιμώμενο θησαυρό, να δούμε πώς θα τον αλλάξουμε, να τον κάνουμε από υλικό αντικείμενο πνευματικό. Δηλαδή, να μπορεί αυτό το αντικείμενο που κοιμάται κάπου να το κάνουμε πνευματική δυνατότητα όχι για μας, αλλά για τον λαό μας, για τα προβλήματα της Πολιτείας μας, για τα προβλήματα του λαού μας». Σε αυτό το σημείο του λόγου του, υπογράμμισε: «Ευχαριστώ γιατί βρήκα ανταπόκριση στα ερωτηματικά μου και στα προβλήματά μου και πράγματι επί τρία και περισσότερα χρόνια συναντώμεθα και όσο ο χρόνος το επιτρέπει μελετούσαμε αυτά, αλλά και άλλα προβλήματα της Εκκλησίας που έχουν σχέση με την Πολιτεία.
Ήρθε ο καιρός τώρα και θέλω να σας ευχαριστήσω και γι’ αυτά που είπατε εισαγωγικά, αλλά και για τις θέσεις που μπορεί να βγαίνουν από κάποια συζήτηση, αλλά είναι και από τη δική σας πρωτοβουλία θεμελιωμένες. Πραγματικά, στη σκέψη σας για τη συνεργασία μας, για τη συμβολή μας, για τη συναντίληψη έχετε δίκιο και εμείς όλοι από τον χώρο της Εκκλησίας -η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, η Ιερά Σύνοδος, οι συνεργάτες- στο συγκεκριμένο θέμα για το οποίο μιλήσαμε και αποφασίσαμε και προτείνουμε θα μας βρείτε στενούς συνεργάτες».
Ακολούθως, τόνισε ότι «Το θέμα παρουσιάστηκε στη Διαρκή Ιερά Σύνοδο, φάνηκε ότι είναι καλή η πορεία, η ΔΙΣ μας έδωσε την εξουσιοδότηση, είμαστε σε αυτό τον χώρο, συμφωνήσαμε για την περαιτέρω πορεία και αύριο θα ενημερώσουμε τη Σύνοδο. Στη συνέχεια, όλο αυτό το υλικό θα κληθεί όλη η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος να το εγκρίνει, πιθανόν να το διορθώσει, πιθανόν να το απορρίψει. Εμείς, όμως, έχουμε την αίσθηση ότι θα προχωρήσουμε, θα το υιοθετήσει η Ιεραρχία διότι αποβλέπουμε όλοι, από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο όχι στην προσωπική ικανοποίηση, αλλά πώς αυτό το υλικό που γίνεται πνευματικό θα γίνει εργαλείο πνευματικό στα χέρια της Εκκλησίας. Τα ιδρύματα, τα σχολεία μας, οι ανάγκες οι καθημερινές μας λένε ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε πνεύμα αυτοτέλειας, συνεργασίας, σε ένα πνεύμα που να δώσουμε το νόημα στον πιστό μας και σε αυτόν που μας βοηθάει κάθε μέρα ότι η Εκκλησία με αυτόν τον τρόπο γίνεται περισσότερο υπηρέτης και διάκονος του θελήματος του λαού και επομένως του τόπου μας. Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ διότι είστε συντελεστής σε αυτήν την ιστορική στιγμή, σένα τόσο μεγάλο γεγονός που η Εκκλησία θα μπορέσει να αισθάνεται όχι ότι γίνεται πιο πλούσια, δεν την ενδιαφέρει αυτό, αλλά ότι γίνεται πιο λειτουργική και πιο δυνατή στο διακόνημά της και στην ικανοποίηση των οραμάτων που έχει».
Σε ειδική αναφορά του για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, ευχαρίστησε για την πρωτοβουλία του πρωθυπουργού να αφήσει το προοίμιο του Συντάγματος «όπως το έφτιαξαν οι πατέρες μας». Ευχαρίστησε, όπως είπε, και εκ της θέσεως και εκ της ηλικίας, αλλά και εκ της επιστήμης, γιατί υπήρξε κάποτε ιστορικός, και συνεχάρη τον Αλέξη Τσίπρα.
Ο Προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στις «μικρότητες», όπως τις χαρακτήρισε, ότι «θα σβήσετε τα σύμβολα της Εκκλησίας κ.λπ., για να επισημάνει ότι «από πολέμους τέτοιας μορφής έχουμε γνωρίσει όλοι μας, τους γνωρίζουμε, αλλά ξέρουμε να προχωρούμε».
Τέλος, δήλωσε ότι «αν προχωρήσει η οικονομική δυνατότητα, ώστε η Εκκλησία να γίνει ελεύθερη και να αποκτήσει την αυτοτέλειά της, θα τεθεί στην ιστορία ότι είστε ο πρώτος που έβαλε την υπογραφή».
Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ
