Πώς αλλάζει η λογοτεχνία μέσα στις εποχές;

Τι σημαίνει αυτεξούσιο στη λογοτεχνία; Πώς οι ήρωες των παγκόσμιων λογοτεχνικών έργων (ήρωες των οποίων τα ονόματα έχουν περάσει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, έστω κι αν δεν το συνειδητοποιούμε πάντα) υπερβαίνουν τον τόπο και τις χρονικές συνθήκες υπό τις οποίες πρωτοδημιουργήθηκαν, για να γίνουν κοινό κτήμα των επόμενων γενεών και να αποκτήσουν τον χαρακτήρα του κλασικού;
Στο βιβλίο του «Ας ξαναχτίσουμε του ανεμόμυλους», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάρχεια, ο Φιλήμονας Πατσάκης όχι μόνο δίνει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά και παρουσιάζει μια πλούσια προβληματική για τη δύναμη της λογοτεχνίας να μεταμορφώνεται και να ταξιδεύει από εποχή σε εποχή, διεκδικώντας (και κερδίζοντας) μια πρωτόφαντη αυτοδυναμία και ελευθερία.
Οπως παρατηρεί ο Φ. Πατσάκης, η λογοτεχνία, σε όποια περίοδο κι αν τη συναντήσουμε, όποιες μορφές της κι αν εξετάσουμε, είναι ανήσυχη και αβόλευτη: κανένα σύστημα και καμία αξία δεν μένει στο απυρόβλητο του στοχασμού της. Το θέμα, όμως, στις ημέρες μας είναι πώς μπορεί να σταθεί η λογοτεχνία απέναντι σε έναν κόσμο που λαμβάνει υπόψη του μόνο την ωφέλεια και την αποτελεσματικότητα. Οσο κι αν αυτός κόσμος έχει καταστεί κυρίαρχος στα χρόνια μας, η λογοτεχνία δεν έχει πάψει να παρακολουθεί τα μηνύματα των καιρών και να ανταποκρίνεται στην ανάγκη για αλλαγή. Μόνο έτσι, άλλωστε, μπορεί να επιβεβαιώσει το αυτεξούσιό της και να παραμερίσει το κριτήριο της τυφλής αποτελεσματικότητας.
Το λογοτεχνικό έργο δεν αποτελεί μια μεταφυσική σταθερά. Η υποδοχή και η αποδοχή του μεταβάλλονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις που εγείρει εκάστοτε η κοινωνία, προσβλέποντας σε μεταβολές οι οποίες θα την οδηγήσουν πέρα από το παρόν. Κι αυτό ακριβώς σημαίνει κλασικό: κάθε εποχή διαβάζει με τους δικούς της όρους τα παραδεδομένα κλασικά λογοτεχνικά έργα, ανακαλύπτοντας στο εσωτερικό τους την επικαιρότητα που την αφορά. Ποιοι είναι, ωστόσο, η κλασικοί που ξαναδιαβάζει ο Φ. Πατσάκης σε ένα τέτοιο πλαίσιο; Ο «Δον Κιχώτης» του Θερβάντες, ο «Φάουστ» του Γκαίτε, αλλά και ο «Αμλετ» του Σαίξπηρ. Και μαζί τους, ο Ρεμπώ, ο Μπωντλαίρ και ο Ντοστογιέφσκι.
Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ