Ο Βαγγέλης Μουστάκας σπάνια δίνει συνεντεύξεις, ειδικά τώρα που βρίσκεται στη δέκατη δεκαετία της ζωής του. Στο σπίτι / εργαστήρι υποδέχεται σχολεία, δημιουργούς των τεχνών των γραμμάτων και των επιστημών από όλο τον κόσμο, αναπτύσσοντας συζητήσεις για την τέχνη και τον πολιτισμό.
Ο Μουστάκας ένας εν δυνάμει έφηβος συναισθηματικά έως και σήμερα αποζητά την ομορφιά στην τέχνη δημιουργώντας παράλληλη σχέση με την ζωγραφική, που αποτελεί τον πρόδρομο της γλυπτικής του φαντασίωσης για την υλοποίησή της. Τα σχέδια του σε μεγάλο αριθμό έχουν αφαίρεση και δυναμική του όγκου της γλυπτικής του και προβάλλουν την πρωτότυπη και διαφορετική ματιά του καλλιτέχνη. Οι γυναικείες φιγούρες κατά κύριο λόγο έχουν την μορφή της μούσας συντρόφου και μητέρας των τριών παιδιών του, Zoe Savina (Ζωής) βραβευμένης ποιήτριας και παγκοσμίως του Χαϊκού.
Μίλησε από καρδιάς στη Μάγδα Μυστικού – Καραγιαννιώτου και παρατίθεται αυτούσια η συνέντευξη
Ερ. Ο Γλύπτης Βαγγέλης Μουστάκας πόσο γεμάτος είναι σήμερα από την τέχνη του;
Απ. Ποτέ μου δεν θεώρησα τον εαυτό μου ότι τα έχω δώσει όλα στο χώρο της δημιουργίας. Εχω μέσα μου μια πηγή με πλούσια νερά.
Ερ. Μπορεί η γλυπτική να σας καλύψει ως καλλιτέχνη;
Απ. Χωρίς αμφιβολία γεννήθηκα γι’ αυτήν και θα πεθάνω αγκαλιά με αυτήν.
Ερ. Ποιες άλλες οι μορφές τέχνης που υπηρετείτε;
Απ. Είναι το σχέδιο μέσω μελέτης, για εφαρμογή των ιδεών μου και το χρώμα που πειραματίζομαι παίζοντας.
Ερ. Ποιες οι σημαντικότερες στιγμές της καλλιτεχνικής σας πορείας;
Απ. Η δημιουργία του Εφιππου Ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Θεσσαλονίκη. Γλυπτική σύνθεση. Ενα έργο χώρου. Μια γλυπτική εγκατάσταση όπου ο κόσμος το πλησιάζει και συμμετέχει με την παρουσία του ζωντανά κι εκεί ο θεατής γίνεται μέρος του. Από μικρό παιδί φανταζόμουν το Μέγα Αλέξανδρο έφιππο κι ορμητικό -ένας Μυθικός ήρωας! Το θέμα με απασχολούσε από το 1960-61 χωρίς να υποψιάζομαι κάποιον διαγωνισμό. Με απασχολεί το έφιππο ως γλυπτική έκφραση γιατί παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες σύνθεσης. Ετσι για το μνημείο δημιούργησα μία – Γλυπτική Χώρου. Γεωμέτρησα στο έφιππο τις φόρμες, για ν’ αντέξουν στο χρόνο. Ηθελα ένα άλογο έξω από το πραγματικό, ένα άλογο θηρίο. Εναν Αλέξανδρο να στηρίζεται άνετα στο ανορθωμένο άλογο, να κάθεται σαν στο θρόνο του κι αυτό επεδίωξα στην τελική μελέτη μου. Τον ήθελα μεγαλόπρεπο κι επιβλητικό, ορμητικό και σε ανάταση οραματισμού και αυτά ήταν χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Μέγα Αλέξανδρου. Στρέφεται ανατολικά κρατώντας το σπαθί του, σύμβολο, με το οποίο έκοψε τον «Γόρδιο Δεσμό».
Το έφιππο εγγράφεται σε κύκλο που εδράζεται στο ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο της μαρμάρινης βάσης. Είναι ένα θέμα τολμηρό, πολύ δύσκολο, χρειάστηκαν πολλές μελέτες. Για να φτάσω στην τελική λύση με απασχολούν εννέα έφιππα. Οι τεχνικές δυσκολίες της στήριξης τεράστιες. Επρεπε να βρεθεί το κέντρο βάρους. Ολες οι λεπτομέρειες μ’ ενδιαφέρουν: η ουρά του αλόγου, ποια φορά θα έχει, τα υφάσματα καθώς βγαίνουν από τη μασχάλη, η μπέρτα, ένα στοιχείο πανέμορφο η οποία με απασχολεί ιδιαίτερα και μελέτησα εκτενέστερα το κέντρο βάρους, με αποτέλεσμα να έχει σωστή ισορροπία, να ζυγίζει τέλεια στο κέντρο, το έφιππο, πέντε τόνους βάρος και σχεδόν αιωρείται! Η στατική μελέτη ήταν ακριβής, κάθε τετραγωνικό μέτρο επιφάνειας, αντέχει 36 τόνους πίεση ανέμου, ας μην ξεχνάμε το Βαρδάρη όπως και τους σεισμούς που ήδη δοκίμασε. Σχετικά να προσθέσω το ότι: Ο πρώτος διαγωνισμός κηρύχθηκε το 1965 από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Μετά από δύο αποτυχημένους διαγωνισμούς έγινε τρίτος, στον οποίο συμμετείχα και μου απενεμήθη το πρώτο βραβείο και η ανάθεση του έργου. Στον Ελλαδικό χώρο και στην παρούσα ιστορική στιγμή αυτό το συγκεκριμένο έργο έχει κάτι σημαντικό να πει, να συντηρήσει, να υπενθυμίσει. Το χρέος του καλλιτέχνη είναι να μπορεί να διασώζει την παράδοση αλλά έχει και υποχρέωση να μιλάει παγκόσμια με προτάσεις. Το τελευταίο, προσωπικά, το επιτυγχάνω με το ελεύθερο έργο μου. Ωστόσο και το παραδοσιακό μνημείο του Μεγάλου Αλεξάνδρου αναπνέει διαχρονικά. Δηλώνει την Πατρότητα της Μακεδονίας μας, κάνει αναφορές στην Ιστορία της Ελλάδας, στη φυσιογνωμία της. Ακόμα παραπέμπει και στη φιλοσοφία της δια μέσου του δασκάλου του Αλέξανδρου, τον Αριστοτέλη.
Ερ. Οι εποχές αλλάζουν ο καλλιτέχνης Μουστάκας πόσο διαφοροποιείται;
Απ. Προχωρώ στο δρόμο της τέχνης με τα δικά μου όνειρα, δεν ακολουθώ τη μόδα της εποχής. Αλλωστε ουδέποτε ακολούθησα τις κατευθύνσεις των ιστορικών της τέχνης ή τα ρεύματα της εποχής. Το ένστικτό μου με οδηγεί με ειλικρίνεια, δυναμική του συναισθήματος και την οργανικότητά τους. Θέλω να είμαι αυθεντικός.
Ερ. Το έργο σας σε όποια μορφή τέχνης τι αποπνέει για τον θεατή και που εστιάζει;
Απ. Προσπαθώ να τοποθετήσω στο έργο έναν πομπό που να μεταδίδει το μήνυμα. Το στοίχημα μου είναι να σταματώ τον θεατή και αυτός να συμμετέχει στο έργο, μαντεύοντας την εσωτερική του ώθηση.
Ερ. Ποια θεωρείτε σημαντικότερη στιγμή στην πορεία σας ως καλλιτέχνης;
Απ. Η Biennale της Αλεξάνδρειας Αίγυπτος, όταν τιμήθηκε η χώρα Ελλάδα, με το έργο μου «Νίκη» με το Χρυσό Μετάλλιο, ένα έργο που έχει τώρα η Εθνική Πινακοθήκη. Εργο ελεύθερο με δυνατή φωνή. Είναι κραυγή ενάντια στον Πόλεμο. Αλλά και η «Σαρκοφάγος» (κραυγή ενάντια στον πόλεμο) έργο βίωμα, της Γερμανικής κατοχής -πλήγωσε το αγόρι των 11 χρόνων, μάρτυρα στα τρομακτικά γεγονότα του πολέμου, καθώς αντίκριζε μια ματωμένη και φρικτή αλήθεια. Γέμισε η ψυχή μου θλίψη και θυμό μαζί. Οταν ανδρώθηκα πραγματοποίησα το έργο παλεύοντας μέρα νύχτα με το σίδερο και την φωτιά επί τρεις μήνες σφυρηλατώντας 53 σιδερένιες μορφές (σημείωση: έχασα το φως μου για δέκα μέρες). Στη συνέχεια συμπλήρωσα τη σύνθεση με άλλα έξι βαγόνια βουβά, δίχως μορφές και με τη Σαρκοφάγο επτά. Ολο το έργο εδράζεται σε μια γέφυρα 10μ. μήκος. Η σύνθεση περικλείει ασφυκτικά, την ανθρώπινη μοίρα. Ετσι το «Τρένο-Σαρκοφάγος» ολοκληρωμένο πορεύεται στη σιδηροτροχιά του αιώνιου.
Ερ. Που στηρίζονται τα έργα σας στην ομορφιά ή στην φιλοσοφημένη άποψη για τον εννοιολογικό τους χαρακτήρα;
Απ. Νομίζω ότι κάθε δημιουργία περιέχει ένα μήνυμα και το εκφράζει με την σύνθεση και τη μάζα του, φυσικά την αρμονία, το ζύγισμα των όγκων και την αισθητική του, εμφυσά ιδιόρρυθμη ζωή και έκφραση, ώστε να γίνεται ενδιαφέρον στο να το πλησιάσεις και να το αγκαλιάσεις εγκεφαλικά. Ενας άξονας κινεί τον κόσμο των ιδεών μου μαζί με ένα ευρύτερο φάσμα ακτινωτών αλληγοριών ή μυθικών θεμάτων. Ωστόσο, δεν είναι η αφήγηση και το σύμβολο που δίνει κανείς, αλλά ο τρόπος που το πραγματοποιείς με τη γλυπτική λύση. Αυτό πρωτεύει. Η γλυπτική είναι στερεή ύλη, αλλιώς θα ήταν ένα πήδημα στο κενό. Η γλυπτική που ξέρω και δουλεύω – γλυπτική κοπιαστική, ιδιαίτερα τα σφυρήλατα, κάποια εποχή είχαν επιφέρει κόπωση στους μυώνες μου. Απ’ τη στιγμή της σύλληψης έως την πραγμάτωσή της ο ενεργός πυρήνας εκπέμπει. Δίνεις σε μια ύλη «νου» που τον εμπεριέχει και σε παλεύει.
Ερ. Ακολουθείτε το ρεύμα της εποχής για την τέχνη;
Απ. Είμαι ο εαυτός μου, ζω με το έργο μου κοιμάμαι και ξυπνώ μαζί του. Υλοποιώ τις αξίες της ζωής σε ήθος και αισθητική. Εξω ωστόσο από τη συνειδητοποίηση του «κηρύγματος» αν θέλετε που έρχεται στην επιφάνεια. Μια αφορμή ενεργοποίησης συναισθημάτων και ενός βαθύτερου στοχασμού του εγώ, με την ύλη. Τελικά δημιουργείς στοχασμό στο χώρο, τρισδιάστατο. Οι μορφές εμπεριέχουν την αρχική διάσταση του χώρου και του χρόνου. Εγώ δέχομαι τους κραδασμούς κι αυτούς ακολουθώ.
Ερ. Πως ξεχωρίζετε ως δημιουργός;
Απ. Αυτό που γνωρίζουν όσοι πλησιάζουν και αγγίζουν το έργο μου. Από τη μεριά του θεατή, χρειάζεται ωστόσο πλήρη εγρήγορση.
Ερ. Πως ταυτίζεται ο Βαγγέλης Μουστάκας με τις δημιουργίες του;
Απ. Είμαι ο εαυτός μου.
Ερ. Ποια είναι η Μούσα της ζωής σας;
Απ. Ποια άλλη; Η Ζωή Σαβίνα, η ποιήτριά μου, αυτή που ζούμε μαζί ονειρευόμαστε, ελπίζουμε, συμβαδίζουμε, πιστεύουμε και προχωράμε σε ονειρεμένα λιβάδια και ουρανούς πέρα από τα γήινα. Μαζί δημιουργήσαμε οικογένεια και νιώθουμε υπερήφανοι για τα παιδιά μας κι εγγόνια μας που κι εκείνα απ’ την μεριά τους παλεύουν στο δρόμο της δημιουργίας. Εάν όλα τα είχα και δεν είχα τη Ζωή, δεν θα είχα τίποτα.
Ερ. Ποια η δική σας φιλοσοφία για την ζωή;
Απ. Να είσαι χρήσιμος χαρίζοντας στις γενιές τον πνευματικό πλούτο και κληρονομιά των ηθικών αξιών που πηγάζουν από το έργο σου. Γενικά να καταγγέλλεις την κινδυνεύουσα ζωή, μαζί τη δική σου συμπαράσταση στον άνθρωπο της κάθε γης…
Ερ. Αισθάνεστε τυχερός με την ζωή σας;
Απ. Είναι τύχη να σου δίνεται η ευκαιρία δια μέσω του έργου σου να συνομιλείς και να δίνεις στον άνθρωπο παγκοσμίως.
Ερ. Αν ξαναγεννιόσασταν τι θα κάνατε στην ζωή σας;
Απ. Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου να κάνει κάτι άλλο. Ισως και στις προηγούμενες ζωές μου να ήμουν γλύπτης.
Ερ. Τι μέλλον θα ευχόσαστε για την τέχνη σήμερα σε όλο τον κόσμο;
Απ. Πολλή δύσκολη ερώτηση. Είναι άκρως ενδιαφέρουσα η επαφή και η πάλη με το ίδιο το υλικό. Σε παρασύρει και το παρασύρεις και όπως κατά τον Αριστοτελικό ορισμό η πρώτη ύλη εμπεριέχει «δυνάμει» το έργο – την αποδεσμεύεις. Στην περίπτωση μας, γεννιέται μια άλλη σχέση, η σχέση στοργής ή σχέση σωτηρίας με το αντικείμενο. Θα έλεγα τελικά η τέχνη να κρατήσει το δικό της δρόμο ανεπηρέαστα. Να πορεύεται χωρίς καθοδήγηση.
